در این نوشتار تعاریف اهم کلمات پرکاربرد مخابراتی و ارتباطی که در زمان دفاع مقدس نیز استفاده می شده است ، از منابع مختلف استخراج و تبیین شده است .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
- معنی ارتباطات : به طورکلی ارتباطات جمع ارتباط است و گر چه از نظر لغت و دستور زبان، مصدر است ولی مفهومی وسیع از آن استفاده میشود.
- مفهوم ارتباطات : الف – وسائل انتقال اطلاعات ازهرنوع، ازیک شخص یا محل، به شخص یا محل دیگر.ب – جاده ها و وسایل حمل و نقل (ترابری) به منظور حرکت و نقل مکان عده ها و آمادهها به خصوص در منطقه عمليات.
- وسائل ارتباطی که افزون بر مخابرات – پست، رادیو، تلویزیون، مطبوعات، راهها و وسایل حمل و نقل را نیز در بر می گیرد. از ارتباطات، سهوا، مفهوم مخابرات تداعی میشود.
- ارتباط باسیم: ارتباط از طریق تلفن، تلگراف، دستگاه تایپ مخابراتی تلگرافی (دستگاه تله تایپ) یا هرگونه وسایل مخابراتی دیگر که بین تجهیزات ارسال کننده و گیرنده آن مدارسیمی به کار میرود.
- ارتباط بصری: یک روش ارتباط با استفاده از پرچم، پرده مخابرات، فشفشه، علائم دست وبازو و حرکت بالهای بعضی از هواپیماها.
- ارتباط بیسیم: عبارت است از ارسال علائم الکتریکی در فضا بدون آن که سیم به کار برده شود.
- ارتباط تلگرافی: ارتباط دور
- مخابره، انتشار یا دریافت علائم، سیگنالها، نوشته، تصاویر، صداویا اطلاعات به هر صورت که ممکن باشد: مدارات باسیم، بیسیم، بصری، سیستمهای الکترومغناطیسی.
- ارتباط و مخابرات: ارسال و دریافت هرگونه پیامی به وسیله یکی از وسایل ارتباطی را ارتباط ومخابرات گویند.
- مخابرات: الف – به کلیه روشهای الکترونیکی و الکتریکی اطلاق میگردد که توسط آنها میتوان اطلاعات را به نقاط دور و نزدیک به طور رفت و برگشت با وسایل مختلف مخابراتی منتقل نمود. ب – رسته ای در امور نظامی
- جنگ الکترونیکی: جنگ الکترونیکی، یک عملیات نظامی است که فراگیرنده کاربرد انرژی الکترومغناطیسی به منظور تعیین، بهره برداری، کاهش یا ممانعت از به کار بردن امواج الکترومغناطیسی به وسیله دشمن بوده و همچنین اقداماتی را در بر میگیرد که به کمک آنها، استفاده از امواج الکترونیکی به وسیله نیروهای خودی تأمین میگردد.
- جنگ الکترونیکی شامل سه بخش میباشد:
- الف – اقدامات پشتیبانی الکترونیکی
- ب – اقدامات ضد الکترونیکی
- پ – اقدامات ضد ضد الکترونیکی
- افسر مخابرات: افسر مخابرات جزو ستاد تخصصی لشکر به شمار رفته و در امور مخابراتی مشاور فرمانده میباشد. همچنین مسؤولیت نظارت فنی ستادی بر کلیه فعالیتهای ارتباط و مخابرات کنترل عملیات و وظائف پرسنل مخابراتی و تجهیزات یگان را به عهده دارد.
- افسر ارتباط: افسری که تسهیلات ارتباطی بین دو و یا چند یگان را فراهم می کند.
- افسر جنگ الکترونیکی: افسری است که مسؤولیت طرح ریزی، اداره و آماده و هماهنگ نمودن کلیه امور عملیاتی جنگ الکترونیکی را در ستاد عملیاتی بر عهده دارد.
- اقدامات ضد الکترونیکی: اقدامات لازم به منظور جلوگیری یا کاهش استفاده مؤثر دشمن از وسایلی که از امواج الکترومغناطیسی استفاده می نمایند. این اقدامات شامل پخش پارازیت و فریب الکترونیکی میباشد (پخش پارازیت، اختلال در سیستمهای الکترونیکی دشمن، فریب).
- اقدامات ضد ضدالکترونیکی: اقداماتی هستند که به منظور حصول اطمینان از استفاده مؤثر امواج الکترومغناطیسی خودی علیرغم جنگ الکترونیکی دشمن اجرا میگردد.
- پارازیت: سیگنالهای غیر مطلوب در دستگاه گیرنده یا مختل کردن ارتباط به وسیله امواج مزاحم و يا شامل انواع مختلف تداخل است که به وسیله دشمن به منظور کم کردن اثر دستگاههای پخش امواج به کار برده میشود. رک: تداخل وانواع آن.
- پدافند ماهوارهای: کلیه اقدامات طرح ریزی شدهای به منظور تشخیص و خنثی نمودن یا آنهدام ماهوارههایی دور محور زمین می چرخند، اعم از سرنشین دار و یا بدون سرنشین.
- پیام: الف – هرنوع مطلبی که به کشف یا رمز دریک فرم مناسب برای ارسال با یکی از وسایل مخابراتی تهیه گردد.. ب – خبری که از شخصی به شخص دیگر و بایگانی به یگان دیگر با یکی از وسایل ارتباط جمعی ارسال گردد.
- دستورات مخابراتی: دستورات رزمی هستند که تأسیسات، عملیات و نگهداری تسهیلات و سیستمهای الکترونیک مخابرات را در پشتیبانی از عملیات تاکتیکی و استراتژیکی تنظیم و کنترل می نمایند و شامل: دستورات عملیاتی مخابراتی، روشهای جاری عملیاتی، دستورات ثابت مخابرات، نمودارها، نقشههای کالکها و کروکيها میباشد.
- دستور کار مخابرات (دستورات کار مخابرات): دستوراتی است از نوع دستور رزمی که برای کنترل و هماهنگ کردن فعالیتهای ارتباطی صادر میگردد و دارای مواد مختلف است که هر ماده در یک برگ یا چند برگ و به صورت جداگانه نوشته میشود. مواد دستورات کار از نظر تأمین زود به زود تعویض میشود و نسبت به دستورات ثابت مخابراتی دارای طبقه بندی بالاتر میباشد. مهمترین مواد دستورات کار مخابرات عبارتاند از: جداول نشانی، کدهای عملیاتی قراردادی، کد آدرس، کد شهرها، کد درجات نظامی، کلید رمز، کد راهنمای تلفن، فرکانسها ومعرفهای رادیویی و غیره.
- مُرس: علائم قراردادی است مرکب از تعدادی خط و نقطه که به وسیله کلید مرس از طریق بیسیم ارسال و یا دریافت میشود. این کلمه مأخوذ از نام مخترع آمریکایی آن ساموئل مرس است که نخستین دستگاه تلگراف را ساخت و الفبای مخصوصی را که هنوز هم بنام او نامیده میشود برای مخابره ترتیب داد.
- استراق سمع : شنود ارتباطات طرف دیگر ، از طرفین جنگ را شاهد بودیم. مثلاً: در میان عملیات طریقالقدس، از طریق پست شنود خودی، متوجه قصد پاتک دشمن شده و بدین سبب اقدامات بعدی برای دفع پاتک دشمن صورت گرفت .
- سامانه فرماندهی ؛هدایت کننده نیروها و اصلی ترین نقش را به عهده دارد، بدون وجود سیستم مخابرات مطلوب فلج میشود. بنابراین در جنگهای کنونی و آینده، یکی از بیشترین تلاشهای هر نیرویی آن است که سیستم ارتباطی طرف مقابل را از کار بیندازد و یا مختل نماید. همین تلاش به تدریج به نام (جنگهای الکترونیکی» شکل گرفت و هم اکنون از پیشرفته ترین وسایل برای اجرای آن استفاده می نمایند و روز به روز هم این نوع وسایل پیشرفته تر میشود. لذا هر وسیله ای که برای این منظور وارد صحنه میشود، وسیله ای دیگر در خنثی سازی و ضد عملکرد آن وسیله ساخته میشود. همین فعالیتها هم به تدریج نام اقدامات ضد الکترونیکی را به خود اختصاص داد. هرچند این اقدامات باز در این مرحله متوقف نماند و اقدامات ضد ضد الکترونیکی، هم شکل گرفت که این روند همچنان ادامه دارد.
عناوین دیگر که در فرهنگ واژههای مخابراتی و نظامی، وجود دارد : ارتباط جانبی، ارتباط رمز، ارتباط غیرمستقیم، ارتباط گمراهکنندهی ناوبری، ارتباط مستقیم، ارتباطات هات لاین، ارتباط هوا به زمین، ارتباط الکترونیکی، ارتباط فضایی، وسایل ارتباطی.پارازیت الکترونیکی، پارازیت رسان، پارازیت رسانی ارتباطی، پارازیت رسانی سد، پارازیت رسانی عامل، پارازیت رسانی غیر ارتباطی، پارازیت نقطهای، باند فرکانس، پرده مخابرات، پدافند ماهوارهای عامل، پدافند ماهوارهای غیرعامل، ضریب ارتباطی، ضریب تاکتیکی، ضریب تقلیدی، ضریب جعلی، ضریب جعل الکترونیکی، ضریب راداری، ضریب رادیویی. تله تایپ، تلفن، تلگراف، رادیو تله تایپ، رادیو تلگرافی و سایر مشتقات رادیو، شبکه رادیویی، شبکه رمز، شبکه باسیم، طول موج، فرکانس و مشتقات آن، مدولاسیون و مشتقات آن، موج و مشتقات آن، دیاگرام شبکه و مشتقات آن، متصدی رمز، متن رمز، متن کشف، مدار و مشتقات آن، تاکی واکی. پیام آنی، پیام اضطراری، پیام با آدرس رمزی، پیام رسان، پیام رمز، کلمات با پیشوند کلمه پیام. آنتن ، ارتفاع موج، اطلاعات ارتباطی، اطلاعات الکترونیکی، امربر، امنیت رمز، امنیت فیزیکی، امنیت مخابرات، امنیت مخابره، تامین الکترونیکی، تخصیص فرکانس، تداخل، تداخل الکترومغناطیسی. اقدامات پشتیبانی جنگ الکترونیکی، الکترومغناطیس، امواج الکترومغناطیس، امواج رادیویی، امواج زمینی، امواج فضایی، امواج مدوله، امواج مستقیم، انتشار آنتن، انتشار امواج.