در این نوشتار به ضوابط قانونی و روش مرسوم در انتخاب شهردار پرداخته شده و سپس پیشنهاد تعیین معیارهای شایستگی تصدی شهردار ارایه شده است .
*
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، مولف کتاب مدیریت شهری و مدیریت بحران
پس از انتخابات شورای شهر،یکی ازموضوعات اولویت دار ، انتخاب شهردار می باشد . که هم اعضای منتخب در تکاپو می افتند و هم جریاناتی برای قبولاندن نفر مورد نظر فعال میشوند و هم شایعاتی در سطح جامعه مطرح میشود.
به طور کلي، دو روش عمده در کشورهاي مختلف جهان براي انتخاب شهردار (مدير شهري ) به کار مي رود. انتخاب مستقیم توسط شهروندان و انتخاب غيرمستقيم شهردار توسط شورا است . انتخاب دوم به جهت مشکل بودن انتخاب توسط شهروندان چندان کارایی لازم ندارد و براساس قانون ؛ انتخاب مدیریت شهری در ایران توسط شورای شهر صورت می گیرد .
- اهمیت موضوع
شهرداری مهمترین و تاثیرگذارترین سازمان شهری، نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره شهروندان دارد. شهردار می بایست تخصص های مختلفی در حوزه های مدیریت شهری و سایر حوزه های مرتبط داشته باشد که در صورت غفلت در این انتخاب ، با تصمیمات نادرست و یا غیره اولویت دار زیان غیر قابل جبرانی را بر پیکره شهر وارد خواهد کرد. در نتیجه انتخاب شهردار ذیصلاح و مطلوب شهر توسط اعضای شورای اسلامی شهر بسیار حاثز اهمیت بوده و به عبارتی مهمترین تصمیم شورا تلقی می شود .
- ضوابط قانونی :
طبق بند یک‌ماده ۷۱ قانون تشکیلات، وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران ، یکی از وظایف وظایف شورای اسلامی شهر انتخاب شهردار برای مدت چهار سال می باشد .که بلافاصله پس از رسميت يافتن نسبت به انتخاب شهردار واجد شرايط بایستی اقدام نمايد.
همچنی طبق ماده ۷۲ قانون، شرایط احراز تصدی سمت شهردار طبق آیین‌نامه‌ای به پیشنهاد وزارت کشور به تصویب هیأت دولت ذکر شده ،وبر این اساس طی مصوبه ۴ دی ۱۳۹۷ شرایط سن وتابعیت و عدم سو پیشینه وحداقل مدرک کارشناسی و نه سال سابقه مدیریت ارشد برای شهرهای بالای یک ملیون نفر ذکر کرده است ، که از کفایت لازم برخوردار نمی باشد.
- روش مرسوم :
درخصوص انتخاب شهردار برخی شهرها روی گزینه هایی صحبت میشود که معیار اصلی شناخت و رابطه اعضای ذی نفوذ شورا و یا جریانات همسو با اعضای شورا می باشد .
یکی از معیارهای اعضای شورا ، بررسی برنامه گزینه های مورد نظر می باشد ، که روش اصلا جوابگو نیست . زیرا اولا برنامه در شهرداری تدوین و در شورا تصویب میشود و ثانیا برخی افراد متمول و یا دارای گروه ،سریع مطالبی را تهیه وارایه میکنند. و برخی نیز از افراد مطلع مطالبی را سوال کرده و جمع بندی کرده ودر شورا ارایه مینمایند. ضمن اینکه هیچ تضمیمی برای اجرای این مطالب مطروحه وجود ندارد .
گاهی نیز صحبت از مدل شاخص‌ها برای شهردار مطرح میشود و مشارکت شهروندان در ارایه پیشنهاد شهردار و فرآیند انتخاب شهردار با ظاهری بسیار دمکراسی وار ( همانند مکانیزم انتخاب لیست شورای شهر تهران ) مطرح میشود ، که بیشتر جنبه تبلیغاتی وکسب وجاهت داشته ولی براساس منابع موثق عملا معیارهای درون گروهی و افراد ذی نفوذ بیرونی در حال شکل دادن می باشند.وخبرهای نگران کننده ای نیز از گزینه های بسیار جدی برای شهرداری تهران بگوش میرسد . گزینه ای که تکنوکرات است ، گزینه ای که دارای سو سابقه در دوره شهردار اسبق بوده و یا افراد ضعیفی که صرفا نیروی شهردار اسبق تلقی می شوند.
- پیشنهاد :
به نظر می رسدبهتر است با در نظر گرفتن شاخص های کلیدی و معیارهای اصولی و باتوجه به شرایط اختصاصی شهر معیارهای شایستگی تصدی و طی فرایند زیر در نظر گرفته شود :
گام اول : لازم است معیارهای شایستگی تصدی مدیریت شهرداری توسط کارگروهی تدوین شود ، مانند
- رشته تحصیلی ( حداقل کارشناسی) : رشته های تخصصی مرتبط با شهر ، و یا مدیریت های مرتبط
- سابقه مدیریت ارشد (حداقل سابقه ۹ سال) : در مدیریتهای مرتبط با موضوعات شهری و یا نزدیک به آن
- تخصص : برخورداری از تخصص های مرتبط به شهر و امور شهری و حقوق شهروندی
- تعهد : دارای باور نظری و عملی در راستای اهداف انقلاب و اهتمام به سیاستهای کلی نظام درخصوص شهرسازی و معماری و تلاش درجهت جامه عمل پوشاندن به تدابیر انقلاب اسلامی
- توان جسمی : امکان تحرک جسمی برای حضور در بخشهای مختلف شهر و بازدیدهای میدانی
- خود باوری : اتکا به توان بومی برای رفع مشکلات شهری و ارتقا سطح زندگی شهروندان
- مردمی بودن : از لحاظ روحیه مردمی داشتن و همچنین سبک زندگی بایستی در سطح متوسط به پایین باشد.
- و…
و برای هربند نیز زیر شاخصهایی ارایه شود و هربند نیز دارای امتیاز وزنی باشد و مجموع انها صد قرارگیرد .
گام دوم : بررسی سوابق گزینه های مطرح با معیارهای مذکور و سنجش آن و در نهایت سه الی پنج گزینه واجد بیشترین امتیاز انتخاب اولیه شوند .
گام سوم : طی مصاحبه اعضای شورا در جلسه حضوری از میان گزینه های حایز امتیاز ، فرد دارای صلاحیت را انتخاب نمایند .
گام چهارم: نظارت مستمر شورای شهر بر عملکرد شهردار در طول دوره تصدی وی در شهرداری بوده و پیش از انحراف از اهداف و برنامه ها ، تذکرهای لازم را بدهند .
پیشنهاد مذکور به اعضای شورای شهر کمک میکند که شهردار شایسته را از بین گزینه های مختلف وبر اساس یک فرایند سالم ومنقطی انتخاب کنند و همچنین می تواند به شهرداران در انتخاب مدیران شهری زیرمجموعه خود راه حلی بر اساس معیارهای شایستگی ارایه نماید .
بکارگیری شاخص های انتخاب شهردار شایسته جهت رسیدن به انتخابی مدبرانه میتواند بسیار حایز اهمیت باشد که علاوه بر رضایت مندی شهروندان ، بعنوان ابزارهای راهبردی موثر برای منتخبین شورای شهر جهت انتخاب شهردار شایسته و لایق خواهد بود.
