إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ مسجدهای خدا را کسانی عمارت می‌کنند که به خدا و روز قيامت ايمان آورده‌اند و نماز میگزارند و زکات می‌دهند و جز از خدا نمی‌ترسند اميد است که اينان از هدايت يافتگان […]
إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ
مسجدهای خدا را کسانی عمارت می‌کنند که به خدا و روز قيامت ايمان آورده‌اند و نماز میگزارند و زکات می‌دهند و جز از خدا نمی‌ترسند اميد است که اينان از هدايت يافتگان باشند «سوره توبه آیه ۱۸»
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:
«من بنى مسجدا فى الدنيا اعطاه الله بكل شبر منه-او قال بكل ذراع منه- مسيرة اربعين الف عام مدينة من ذهب و فضة و در و ياقوت و زمرد و زبرجد ولؤلؤ…»
« هر كه در دنيا مسجدى بسازد،خداوند در برابر هروجب-يا هر ذراع- به مقدارى كه چهل هزارسال پيموده مى شود،
شهرى از طلا و نقره و در و ياقوت و زمرد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا مى كند«
( تحرير الوسيله،ج ۱،فى مكان المصلى،ص ۱۵۲،م ۱۸)
مقدمه مؤلفین
بنام معبود بی‌همتا ومالک بیوت الله
“کسی که مسجدی در دنیا بسازد، خداوند خانه‌ای در بهشت به وی می‌دهد” پیامبر (ص)
در میان اندام‌های درون شهری هر شهر و روستا، نیایشگاه همیشه محل ویژه و خاص خود را داشته و دارد و از اندام‌های دیگر نمایان تر و چشمگیرتر است. از این روست که همه جا در دل آبادی جای گرفته است. نیایشگاه چون بزرگترین ساختمان آبادی بوده، در آغاز نیازی نبود که نشانی ویژه داشته باشد و خود به خود نگاه هر رهگذری را به سوی خود می‌کشید. اما پس از گسترش آبادی، نخست با افزایش درگاه‌ها بر بلندترین جای آن و سپس با ساختن برج و میل در کنار و نزدیک آن گذریان بیگانه را به نیایشگاه راهنمایی می‌کردند.
با ورود مسلمانان به ایران، اولین بناهایی که توسط آنها در شهر‌های فتح شده بنا گردید، مساجد بودند. این ابنیه معمولاً در نقاط مرکزی و مهم شهر بنا می‌شدند. (قبادیان،۲۰۴:۱۳۸۹) به عبارت دیگر با ظهور اسلام ضمن ساخت مساجد جدید، شاهد تغییر کاربری برخی اماکن مثل معابد، آتشکده‌ها، پرستشگاه‌ها و کلیساها هستیم. برای مثال مسجد یزدخواست روی آتشکده و مسجد جامع بروجرد روی آتشکده‌ای نیمه ویران بنا شد. مسجد نیریز از مبدل شدن چهارطاقی به مسجد بوجود آمد و مسجد جامعه زواره روی مهرابه بنا شد. (عسگری،۱۴۱ :۱۳۹۰ )
مسجد نیایشگاه و محل گردهمایی مسلمانان است. کعبه طبق آیه قران اولین مسجد روی زمین است. مسجدالنبی با ورود حضرت محمد (ص)، پیامبر اسلام به مدینه در عربستان سعودی پایه‌گذاری شد.
در قرآن، مسجد به معنای اعم نیایشگاه خداوند به کار رفته است. مسجد الاقصی، که معبد یهودیان یا کنیسه بوده است و در زمان نزول قرآن کاربردی غیر از آن نداشته است، دو بار در قرآن از آن به عنوان مسجد نام برده شده است. همچنین در داستان اصحاب کهف نیز قرآن می‌گوید بر مزار آنان مسجدی بنا کردند. این مسجد بر اساس قول غالب مورخین با توجه به دین مرسوم آن روزکلیسا بوده ست. البته ممکن است کنیسه نیز بوده باشد. ولی با توجه به جلوتربودن از اسلام نمی‌تواند به معنی مسجد مخصوص مسلمانان بوده باشد.
مساجد مهمترین بناهای مذهبی هر شهر و روستا هستند که همواره نقش مهمی در زندگی مسلمانان داشته‌اند. اقامه نماز جمعه, مراسم مذهبی, ایراد خطبه‌ها و تدریس در مساجد انجام می‌گرفت؛ زیرا مسجد بهترین مکان برای ترویج فرامین اسلام به مردم بوده و می‌باشد.
مطالب زیر درساختاراین کتاب بدان پرداخته شده است:
- درفصل اول، مبانی اسلامی درخصوص مسجدارایه شده است
- در فصل دوم برخی مساجد ایران توصیف شده است
- در فصل سوم مساجد برخی از کشورهای جهان معرفی شده است
- فصل چهارم به مبانی معماری مساجد پرداخته شده است
- و در فصل پنجم مبانی طراحی مساجد مدون و ارایه شده است
بدیهی است این اثر خالی از اشکال و قصورنبوده، لذا از صاحب نظران، اساتید گرامی و مهندسان عزیز خاضعانه تقاضا می‌شود، نظرات ارزشمند خود را جهت غنای بیشتر آن ارایه نمایند.
اللهم اجعلنا من عمار مساجدک وحرم بیوتک
سید جواد هاشمی فشارکی – محمد مهدوی عارف
فهرست مطالب
فصل اول: مبانی اسلامی در خصوص مسجد. ۱۵
مطلب نخست: نقش عبادي مسجد. ۱۸
مطلب دوم: کارکرد ارزشی مسجد. ۲۶
مطلب سوم: نقش اجتماعي مسجد. ۲۷
مطلب چهارم: نقش خدماتي مسجد. ۲۸
مطلب پنجم: نقش علمي، آموزشي مسجد. ۲۹
مطلب ششم: نقش و کارکردهای تربیتی، آموزشی و فرهنگی مسجد. ۳۴
مطلب هفتم: نقش تبليغي مسجد. ۳۸
مطلب هشتم: کارکرد سیاسی، نظامی مساجد. ۳۹
مطلب دهم: مسجد، نماد و کانون معمارى و فضاى كالبدى شهرى.. ۵۵
مطلب یازدهم: مسجد، ارائه الگویی از جامعه مطلوب دينى.. ۵۷
فصل دوم: برخی مساجد ایران.. ۶۱
۱-مسجد تاریکخانه دامغان…………………………. ۶۳
۲-مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان. ۶۵
۴-مسجد مدرسه عالی شهید مطهری.. ۷۰
۷-مسجد جامع اشترجان اصفهان. ۷۶
۹ – مسجد جامع جعفریه تهران نو. ۸۲
فصل سوم: مساجد برخی از کشورهای جهان.. ۸۵
۱۲ – مسجد گلاسکو اسکاتلند. ۱۰۷
۱۴- مرکز فرهنگی اسلامی نیویورک.. ۱۱۲
فصل چهارم: مبانی معماری مساجد. ۱۱۵
انواع مساجد بر حسب نوع معماری.. ۱۱۷
ب – چهار طاقی (گنبدخانه ای) ۱۲۱
الف ) مسجد با شبستان ستون دار. ۱۳۲
ب) مسجد با شبستان ایوان دار. ۱۳۳
ج) مسجد با شبستان ایوان دار وگنبد خانه پشت ایوان. ۱۳۴
د) مسجد دارای گنبد خانه میانی.. ۱۳۶
فصل پنجم: مبانی طراحی مساجد. ۱۳۹
۴) دسترسی‌ها و ارتباط میان فضاها ۱۴۹
۵ ) اصول طراحی ورودی مسجد. ۱۵۴
۶ ) اصول طراحی شبستان مسجد. ۱۵۶
۸ ) اصول طراحی سرویس‌های بهداشتی مسجد. ۱۶۱
۱۰ ) تمهیدات لازم جهت معلولین و سالمندان. ۱۶۶
۱۱ ) ملاحظات طراحی مسجد جهت شرايط بحران و دفاع غیر عامل.. ۱۶۶
نقشه‌های تاسیسات مکانیکی.. ۱۷۴
ملاحظات طراحی نقشه‌های اجرایی معماری مسجد. ۱۷۵
ضوابط طراحی سامانه‌هاي ایمني مساجد و حسينيه ها ۱۸۰
منابع
الف) منابع فارسی و عربی
- قرآن كريم.
- امام خمينی، صحيفه نور، مرکز فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۱
- آزند، یعقوب – تالیف گروبه، ارنست و سایرین – معماری جهان اسلام، تاریخ و مفهوم اجتماعی آن انتشارات مولی – ۱۳۸۰
- برومند اعلم، عباس، درآمدی بر جایگاه مسجد در تمدن اسلامی، چ دوم، تهران: ستاد اقامه نماز، بهار ۱۳۸۴٫
- پیرنیا، کریم، معماری اسلامی ایران، چاپ دوم خرداد، تهران۱۳۷۲، انتشارات دانشگاه علم و صنعت
- پیرنیا،کریم،۱۳۸۴، آشنایی با معماری اسلامی،نشر معمار،تهران
- پیرنیا،محمدکریم ومعماریان، غلامحسین –معماری اسلامی ایران –انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران – ۱۳۷۱
- جعفری، عالیه، « مساجد در سیره پیامبر اعظم۶»، مجموعه مقالات فروغ مسجد، ج ۵، چ اول، قم: موسسه فرهنگی ثقلین، ۱۳۸۶٫
- رفیعی سرشکی،بیژن، رفیع زاده و رنجبر کرمانی – فرهنگ مهرازی ( معماری) ایران –انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان ومسکن – شماره ۳۶۲ – ۱۳۸۲
- زمرشیدی، حسین، مسجد درمعماری ایران –انتشارات کیهان، ۱۳۷۴
- سروقدمقدم،ابوالحسن، تالیف آندره گدا و…-آثار ایران شماره ۴ – بنیاد پوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی مشهد – ۱۳۶۸
- سلطان زاده حسين (۱۳۶۲)، روند شکل گيري شهر و مراکز مذهبي در ايران، تهران: نشر آگاه.
- سیدصدر، سید ابوالقاسم – دایره المعارف معماری وشهرسازی انتشارات آزاده – ۱۳۸۱ تعاریف پایه موضوع را دارد
- طاهباز، طاهره، م،جلیلیان،۱۳۹۰ معماری همسار با اقلیم با رویکرد مساجد، ضوابط و طراحي با رويكرد مساجد،تهران
- فصلنامه معماری و شهرسازی آبادی –شماره ۵۳ – بهار ۱۳۸۶ –
- کیانی، محمد یوسف،۱۳۸۴، تاريخ هنر معماري ايران در دوره اسلامي، مركز چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي،تهران
- کیانی، محمد یوسف. تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، ۱۳۷۷. شابک ISBN ۹۶۴-۴۵۹-۱۲۲-۴.
- کیانی، محمد یوسف،۱۳۸۹، معماري ايران در دوره اسلامي،تهران
- مجموعه مقالات همایش معماری مسجد،گذشته، حال، آینده اذر ۱۳۷۶ – دانشگاه هنر، پردیس دانشگاه اصفهان- انتشارات دانشگاه هنر – ۱۳۶۷۸ – دو جلد است هردوجلد مناسب است
- محرمی، غلامحسین، نقش مسجد در جامعه اسلامی (از آغاز تا عصر عباسیان)، چ اول، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی یمین، ۱۳۷۹٫
- مرکز رسيدگي به امور مساجد (۱۳۸۵)، فروغ مسجد (مجموعه مقالات برگزيده سومين همايش بين المللي
- نقره کار، عبدالوحید، ۱۳۸۹،سیری در مبانی نظری معماری،انتشارات پیام نور،تهران
- نوبهار، رحیم، سیمای مسجد، ج دوم، چ دوم، بی‌جا: مولف، پائیز ۱۳۷۶٫
- النیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارالجیل، بیروت، ۱۴۲۶هـ
- هاشمی فشارکی، سید جواد، مبانی طراحی مساجد، امور مساجد استان البرز، ۱۳۹۵
- هاشمی فشارکی، سید جواد، و مهدوی عارف، محمد، مبانی کارکردها و ویژگیهای مساجد، انتشارات، ۱۳۹۵
- هرسي پال و کنث بلانچارد (۱۳۸۵)، مديريت رفتار سازماني: کاربرد منابع انساني، تهران: مؤسسه انتشارات اميرکبير.
- هیلن براند، ر. (١٣٨٣) معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران، انتشارات روزنه
- هیلن براند، رابرت – ترجمه ایرج اعتصام – معماری اسلامی – شرکت پردازش وبرنامه ریزی شهری شهرداری تهران – ۱۳۷۹
ب) پایگاه‌های اطلاع رسانی
- پایگاه اطلاع رسانی khamenei.ir
- پایگاه اطلاع رسانی امور مساجد
- http://karaj125.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=441:2012-10-29-04-19-28&catid=54:2010-02-14-11-00-23&Itemid=101
- http://www.ntoir.gov.ir/uploads/nto_1393-03-24pdf
- http://www.masjed.ir/content/media/image/2014/09/18956_orig.pdf
- http://www.isfp.ir/web/urban/52
- http://rc.majlis.ir/fa/law/show/101180
- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910306001308#sthash.TarKPZFW.dpuf
- http://manare.ir/Portal/Cultcure/Persian/CategoryID/10966/CaseID/57070/71243.aspx
ج) منابع لاتین
- ernest &…. T architechture of the Islamic World T thames and Hudson 1987
- Guide on becoming a family-friendly mosque”. This article could be ordered by writing to Ms Dayang Istiaisyah, Executive, Mosque Programmes Strategic Unit, dayang@muis.gov.sg.
- Holland Thomas and Douglas Jackson (1998). Strengthening board performance: Finding and lessons from demonstration projects, Nonprofit Management & Leadership, 9(2).
- Islam our choice ashra publications Karachi 1976 P.P. 106- 100
- Jackson Douglas and Thomas Holland (1998). Measuring the effectiveness of nonprofit boards, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 27(2).
- Kushner Roland and Peter Poole (1996). Exploring structure-effectiveness relationships in nonprofit arts organizations, Nonprofit Management & Leadership, 7(2).
- Mosque Excellence System Assessment Questionnaire (2008). Portal for Mosques in Singapore, Available at: mosque.org.sg/.
تقدیم به:
- آنانکه اهل مسجد بودند و برای دفاع از اسلام جانفشانی‌ها کردند.
- آنانکه در سال ۱۳۹۴ عازم مسجدالاحرام بودند ولی با لباس احرام پرکشیدند.
- آنانکه درامر طرح و ساخت و نگهداری مساجد اهتمام دارند.
- آنانکه در خدمت رسانی ومدیریت امور مساجد درتلاشند.
- و آنانکه پایگاه و سنگرشان مساجد است.
و
- تقدیم به شهدای مسجد جامع جعفریه
- آنانکه اهل مسجد بودند و برای دفاع از اسلام جانفشانی کردند
| سرشناسه | : | هاشمی فشارکی، سیدجواد، ۱۳۴۰ - |
| عنوان و نام پديدآور | : | مقدمهای بر معماری مساجد/
تدوین و تالیف سیدجواد هاشمی‌فشارکی، محمد مهدوی‌عارف. |
| مشخصات نشر | : | تهران : وانیا،۱۳۹۶. |
| مشخصات ظاهری | : | ۲۰۰ص.: مصور. |
| شابک | : | ۹۷۸-۶۰۰-۸۴۹۶-۴۶-۵ |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| یادداشت | : | کتابنامه به صورت زیرنویس. |
| موضوع | : | معماری مساجد |
| موضوع | : | *Mosque architecture |
| موضوع | : | معماری مساجد — ایران |
| موضوع | : | *Mosque architecture — Iran |
| شناسه افزوده | : | مهدوی عارف، محمد، ۱۳۴۸ - |
| رده بندی کنگره | : | NA۴۶۷۰/ھ۲م۷ ۱۳۹۶ |
| رده بندی دیویی | : | ۷۲۶/۲ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۴۷۳۶۰۳۲ |
مقدمهای بر معماری مساجد
تدوین و تالیف:
دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی
حجه الاسلام محمد مهدوی عارف
شابک: ۵-۴۶-۸۴۹۶-۶۰۰-۹۷۸
چاپ اول: ۱۳۹۶ شمارگان: ۱۰۰۰
نشر وانیا: خیابان فخررازی خیابان شهدای ژاندارمری پلاک ۶۳
طبقه سوم تلفن ۶۶۹۶۱۱۶۳-۰۹۱۲۱۸۶۶۵۵۸
۲۰۰۰۰۰ ريال فروش اینترنتی www.ketab.ir
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
کتاب مقدمهای بر مبانی معماری مساجد
