در این نوشتار، با مقدمه ای در معرفی اجمالی کشور یمن وشهر صنعا و جنگ ویرانگر علیه آن ، راهبردهایی کلان برای دوران بازسازی و پیشرفت کشور یمن در سه بخش الف، سیاست‌ها و راهبردهایی پیشنهادی برای کشور مسلمان یمن در دوران بازسازی کشور با ۳۹ بند ، بخش ب؛ سیاست‌ها و راهبردهای کلان برای مشارکت جمهوری اسلامی ایران در بازسازی کشور یمن ؛ با ۲۱ بند ؛ و بخش ج ، تفاهمات و تعاملات بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی یمن با ۱۷ بند تبیین و ارایه شده است .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
الاستراتيجيات العامة لإعادة بناء ويؤمن اليمن التقدم والمقاومة
General strategies for rebuilding and advancing a secure and resilient Yemen
با توجه به اهمیت راهبردی کشور یمن لازم است دلسوزان متعهد به آرمان‌های انقلاب جهانی اسلام و محور مقاومت با سیاست‌های مشخص و راهبردهای کلان به دنبال یافتن راهکارهایی برای اقدامات اجرایی جهت بازسازی و پیشرفت این کشور مسلمان با توجه به احتمال تداوم دشمنی ها و ضرورت تسهیل مقاومت مردم و پایداری زیرساختهای آنان باشند.
مقدمه : در شرایطی که کشور مسلمان یمن از سوی دشمنان خارجی در معرض شدیدترین تهدیدات تاریخ از بیرون ( تجاوزات هوایی و زمینی آل سعود و حمایت کشورهای غربی و نیز محاصره کامل دریایی و هوایی و زمینی قرار داشته ودارد و همچنین تهدیدات گروههای وابسته رییس جمهور مستعی و فراری ازدرون بوده و دشمنان فشارهای همه جانبه سنگینی را وارد کرده بودند و می‌رفت تا کشور و ملت مسلمان و مظلوم یمن در زیر سیطره دشمنان اسلام قرار گیرد ، با حمایت قاطع و محوریت جمهوری اسلامی ایران، دفاع در برابر تجاوز شکل گرفت و با مجاهدت مبارزان انصارالله وحمایتهای مردمی ، برنامه و فتنه دشمنان خارجی و داخلی با شکست مواجه شده و روزبه‌روز، حاکمیت و امنیت یمن در حال گسترش و افزایش است و به‌موازات آن بازسازی ویرانی‌ها و پیشرفت کشور یمن ضرورت یافته است.
جمهوری یمن با ۵۲۷٬۹۷۰ کیلومتر مربع دومین کشور مستقل عربی در شبه جزیره عربستان و در جنوب غربی آسیا، در انتهای جنوبی شبه جزیره ، بین عمان و عربستان سعودی واقع شده‌است. یمن در ورودی تنگه باب‌المندب قرار دارد که دریای سرخ را به اقیانوس هند (از طریق خلیج عدن) پیوند می‌دهد و یکی از فعال‌ترین و راهبردی‌ترین خطوط تردد دریایی جهان است.
جمعیت یمن طبق سرشماری سال ۱۳۸۳ ( ۲۰۰۴ م ) ؛ ۱۹٬۶۸۵٬۰۰۰ نفر بوده و جمعیت فعلی را براساس رشد جمعیت کشور (۲/۰۴٪) ۳۰٬۴۹۱٬۰۰۰ نفر براورد کرده اند . وبیش از ۹۹ درصد آن‌ها مسلمان هستند .
صنعا : صَنعاء پایتخت کشور یمن و مرکز استان صَنعاء است. جمعیت آن در سال ۱۳۷۹ ( ۲۰۰۰ م) برابر با ۱٬۳۰۳٬۰۰۰ نفر بوده و هماکنون تخمین ۵ ملیون زده میشود . صنعاء تا سال ۱۳۶۹ ( ۱۹۹۰ م ) پایتخت یمن شمالی (جمهوری عربی یمن) بود پس از یکی شدن دو یمن به عنوان پایتخت یمن متحد برگزیده شد. فاصله صنعاء تا عدن حدود ۳۲۰ کیلومتر است.
جنگ علیه یمن : تجاوز نظامی به یمن در ۶ فروردین ۱۳۹۴ با حمله هوایی ائتلافی از کشورهای مرتجع منطقه شامل پنج کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت و بحرین) به همراه مراکش، مصر، اردن و سودان به رهبری عربستان سعودی با نام عملیات طوفان قاطعیت (عملیة عاصِفة الحزم) و به درخواست رئیس‌جمهور مستعفی و فراری یمن و با حمایت همه جانبه دشمنان غربی اسلام به بهانه بازگرداندن منصور هادی فراری به قدرت آغاز شد.وسپس دامن زدن به جنگ داخلی و پیاده‌سازی مدل لیبی در یمن و سپس تجاوز زمینی عربستان به یمن را ادامه یافت .
راهبردهای کلان بازسازی و پیشرفت یمن : گرچه کشور مظلوم یمن هنوز در شرایط جنگی قرار دارد ، لکن با توجه به میزان پیشرفت های نظامی در ازاد سازی بخش زیادی از کشور ، به جهت عادی سازی بخشهای ازاد شده و به منظور بهره مندی از فرصت و پیشگیری از تلنبار شدن مشکلات و رفع نیازهای ضروری مردم و جامعه ، در چنین شرایطی ، پیش از هر اقدامی ضرورت دارد، سیاست‌ها و راهبردهای کلان بازسازی و پیشرفت کشور یمن تدوین و تعاملات فی‌مابین بر این اساس دنبال گردد و جمهوری اسلامی ایران، به لحاظ نقش بی‌بدیل خود در کمک به آزادسازی یمن و نیز تجربه بازسازی ایران پس از جنگ تحمیلی هشت ساله، ضرورت دارد، نسبت به تدوین این سیاست‌ها و راهبردهای کاری خود اقدام کرده و بر اساس نقشه راه مسائل را دنبال کند و محقق سازد، در این خصوص، این نوشتار در سه بخش ارائه و پیشنهاد میشود:
الف) سیاست‌ها و راهبردهایی پیشنهادی برای کشور مسلمان یمن در دوران بازسازی کشور
السياسات والاستراتيجيات المقترحة لدولة اليمن المسلمة أثناء إعادة إعمار البلاد
با توجه به شرایط خاص سرزمینی و جغرافیایی یمن و آسیب‌ها و خسارات وارده و پیش رو بودن تهدیدات محتمل آتی، ضرورت دارد، دولت یمن بر اساس سیاست‌های کلان، بر محور منافع ملی خود را تدوین کرده و بر اساس آن دنبال کند؛ موارد زیر به‌عنوان سیاست‌ها و راهبردهای پیشنهادی ارائه شده است:
۱- در اولویت قرار داشتن بازسازی زیرساختهای نیازهای ضروری مردم و جامعه (چاه‌های آب و منابع آب، تأمین مواد غذایی و بهداشتی، واحد مسکونی و امثالهم)
۲- اولویت‌بخشی به خدمات برای محرومین و نیازمندان، بخصوص خانواده شهدا و مجروحین
۳- جلوگیری از افزایش هزینه‌های جاری ادارات و صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری دولت و حذف هزینه‌های زائد
۴- پرهیز از تجمل‌گرائی در ادارات و سازمان‌ها در ساختمان‌سازی، مبلمان، تجهیزات و مواد و مصالح مصرفی
۶- مستندسازی جنگ و دفاع و حفظ برخی از آثار جنگ در شهرها و روستاها به‌عنوان موزه عینی همان شهر و روستا برای انتقال به نسل‌های بعدی
۷- تجربه‌اندوزی از آسیب‌های وارده به زیرساختهای کشور و پیشگیری از تکرار ضعف‌های گذشته و ممانعت از ایجاد ضعف‌های احتمالی آتی
۸- مستحکم سازی و ایمن‌سازی زیرساختهای اساسی و ضروری جامعه در برابر تهدیدات محتمل موجود و آتی
۹- بهره‌گیری از تجارب کشورهای جنگ‌زده ، بخصوص ایران در دوران بازسازی
۱۰- رعایت اصول اسلامی در شهرسازی و معماری بناها و فضاها و اماکن
۱۱- آمایش سرزمینی بخصوص در مراکز حیاتی و حساس جدید و یا توسعه‌ای و پراکنش بهینه آن در گستره جغرافیای یمن
۱۲- تمرکز زدایی ازصنعا به لحاظ امکان تداوم تجاوزات رژیم اشغالگر صهیونیستی و وهابیون سعودی و اجتناب از گسترش و توسعه بی‌رویه آن و ممنوعیت توسعه بیشتر زیرساختهای حیاتی و حساس در آن، مگر بر اساس مصوبه خاص
۱۳- قرار گرفتن یکی از شهرها به‌صورت مرکز معین صنعا در شرایط بحران‌های مختلف احتمالی (یا به عبارتی قرار گرفتن به‌عنوان پایتخت دوم یمن)
۱۴- تقویت زیرساختهای پدافند هوایی در برابر تجاوزات هوایی رژیم صهیونیستی و کشورهای مرتجع منطقه ، تا رسیدن به دفع کامل هر تجاوز هوایی
۱۵- مستحکم و امن سازی مراکز نظامی و دفاعی در برابر تهدیدات هوایی رژیم صهیونیستی و کشورهای مرتجع منطقه
۱۶- باز توانی و بازسازی مراکز نظامی و دفاعی کلیدی در برابر تهدیدات هوایی رژیم صهیونیستی و کشورهای مرتجع منطقه
۱۷- باز توانی و بازسازی روحی، روانی و فرهنگی جامعه و بخصوص اقشار آسیب‌دیده
۱۸- ایجاد بازارچه‌های مرزی و ساحلی و تبادل کالا با کشورهای همسایه همسو
۱۹- اجتناب از وابستگی ارز کشور به دلار و ممنوعیت شدید آن و برقراری تبادلات پولی متقابل و تهاتر کالا با کالا با کشورهای هدف
۲۰- مقابله با تهاجمات فرهنگی دشمنان و جلوگیری از ترویج فساد و منکرات
۲۱- ایجاد تسهیلات لازم جهت سهولت و تسریع در امر ازدواج جوانان
۲۲- فراهم‌سازی و تسریع زمینه‌های اشتغال، بخصوص برای جوانان
۲۳- حمایت از صنایع کوچک و کارگاه‌های زودبازده، خانگی، محلی، روستایی و…
۲۴- مستندسازی کلیه مراحل بازسازی کشور توسط نهادهای ذیربط در بخشهای مختلف
۲۵- تأکید به بازگشت حداکثری مردم به شهر و روستاهای سابق خود و پرهیز از جابجایی جمعیت مگر برحسب ضرورت و شرایط خاص
۲۶- تقویت مناسبات با کشورهای معین یمن در شرایط سخت تهدیدات دشمنان و ارائه مشوق برای گسترش و تعمیق آن
۲۷- تهیه سیاست‌های اجرایی اقتصاد مقاومتی و رعایت آن در حداقل ۱۰ سال آینده
۲۸- تقویت سازمان و ساختار و تجهیزات آمادگی‌های لازم برای نیروهای دفاع محلی و به‌کارگیری از ظرفیت مازاد آنان در امر بازسازی مناطق خود
۲۹- بازنگری ساختار و سازمان ارتش و ارتقای توان نظامی آن متناسب با تهدیدات رژیم صهیونیستی و خنثی‌سازی آن
۳۰- تشویق و ترغیب ارتقا تقیدات دینی در نظامات حکومتی و نظامی
۳۱- تقویت و ارتقا وحدت بین پیروان ادیان و مذاهب رسمی کشور
۳۲- مشارکت دادن سایر ادیان و مذاهبی که دارای جمعیت زیادی می‌باشند، در ساختار اداره کشور
۳۳- تحقیق و تدوین تاریخ جنگ و دفاع و گنجاندن آن در دروس تاریخ دبیرستانی و دانشگاهی
۳۴- فراهم‌سازی بستر امکان فعالیت احزاب سیاسی غیر معارض با حکومت
۳۵- بصیرت افزایی و افزایش آگاهی مردم نسبت به خطر جریان‌های تکفیری و وهابی
۳۶- ممنوعیت و یا محدودیت مشارکت کشورهای مرتجع منطقه و تکفیری‌ها در بازسازی کشور
۳۷- دومنظوره شدن برخی از فرودگاه‌های نظامی موجود به قابلیت جابه جایی مسافر
۳۸- تهیه طرح های جامع برای شهرها بصورت ضربتی و پیش بینی نیازهای اینده و رعایت تمهیدات لازم در برابر تهدیدات محتمل
۳۹ – پیشگیری از بازسازی و مرمت زیر ساختها بدون رعایت تمهیدات لازم در برابر تهدیدات محتمل و ضرورت اعمال تمهیدات لازم در طرحهای بازسازی و توسعه هریک از زیر ساختهای کشور و شهرها
۴۰ – و سایر موارد احتمالی دیگر بر اساس ضرورت
ب) سیاست‌ها و راهبردهای کلان برای مشارکت جمهوری اسلامی ایران در بازسازی کشور یمن
السياسات والاستراتيجيات الكلية لمشاركة جمهورية إيران الإسلامية في إعادة إعمار اليمن
جمهوری اسلامی ایران از طریق وزارت خانه‌ها و سازمان‌های دولتی، نهادهای انقلابی و بخش خصوصی، بایستی بر اساس سیاست‌ها و راهبردهای واحد در بازسازی کشور یمن در ابعاد مختلف وارد شوند، تا حداقل بهره‌وری و حداقل پیامدهای منفی را به همراه داشته باشد. موارد زیر را می‌توان سیاست‌ها و راهبرهایی دانست که بر اساس اصول دینی و انقلابی و منافع ملی دو کشور خواهد بود:
۱- ایجاد مرکزی برای پشتیبانی از بازسازی یمن در ایران (ستاد بازسازی یمن) تشکیل گردیده و اطلاعات پایه مورد نیاز بازسازی در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و غیره را تهیه و مکرر به‌روزرسانی نموده و پل ارتباطی بین نهادها و بخشهای مختلف جهت مشارکت در بازسازی یمن واقع گردد.
۲- سازمان بسیج مستضعفین در بخشهای مهندسی ساختمان، صنعت، کشاورزی و غیره، ظرفیت‌ها و تجارب بسیار ارزنده‌ای داشته و بسیجیان داوطلب، متناسب با نیاز به‌صورت زمان‌بندی‌شده اعزام شوند
استفاده از توان و تجربه نهادهای انقلابی، بخصوص قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) در بخشهای مختلف
۳- تشکیل هیئت‌های اندیشه‌ورز در حوزه‌های مختلف، به‌عنوان مشاور، با ارسال موضوعات به آنان و اخذ راهکارها و پیشنهادات اجرایی
۴- فراهم‌سازی بستر اعزام گردشگران محقق تخصصی، جهت مشاهدات میدانی و کسب تجارب عینی از انبوه خسارات وارده به زیرساختهای یمن و تجربه‌اندوزی (گردشگران دومنظوره)
هماهنگی کلان کلیه امور مربوط به کشور یمن با نماینده امام المسلمین در یمن و اخذ رهنمودهای لازم
۵- الزام به تهیه پیوست فرهنگی در تمامی پروژه‌های کاری، به‌منظور رعایت ملاحظات فرهنگی در طرح و کلیه مراحل اجرا
۶- وقف عام کردن و تحویل به هیئت‌امنای منتخب، در اموری که بدون وجه اقدام به ساخت میگردد
۷- پیش‌بینی یکی دو اتاق برای استقرار دفاع محلی، در بازسازی مدارس و مساجد و درمانگاه‌هایی که به‌صورت رایگان انجام میشود
۸- فعال‌تر بودن سفارت ایران در دمشق، بخصوص بخش اقتصادی آن، به‌صورت ویژه و متفاوت با سایر کشورها و خدمت باروحیه بسیجی.
۹- در بازسازی‌ها، طی کل مراحل مستندسازی شده وجهت عبرت‌آموزی و انتقال تجارب، به‌صورت نمایشگاه دائمی در خود آن مجموعه نصب گردد.
۱۰- در امور عمرانی و زیرساختی، علاوه بر ضوابط فنی ایران، مقررات ساخت‌وساز کشور یمن نیز در نظر گرفته شود.
۱۱- اولویت بازسازی‌ها، تأمین نیازمندی‌های اساسی مردم و کشور یمن درنظر گرفته شود.
۱۲- با توجه به منابع و ظرفیت‌های کشور یمن و محدودیت منابع مالی دولت یمن، سرمایه‌گذاران و مشارکت‌کنندگان، مناسب است طوری برنامه‌ریزی کنند، که بخشی از تولیدات خود به ایران یا کشورهای دیگر صادر گردد.
۱۳- حضور فعال و مؤثر در بازسازی کشور مسلمان یمن و کمک به مردم مظلوم آن، در امتداد حرکت جهادی تلقی گردد.
۱۴- ثبت و ضبط و نشر آثار جنگ و اهتمام به ترویج فرهنگ ایثار و شهادت مدافعان حرم کشورهای مختلف
۱۵- ایجاد مؤسسات مشترک ایرانی سوری و ارائه خدمات و مدیریت برخی امور
۱۶- احیای سنت حسنه وقف، به‌نحوی‌که متولیان موقوفه جمعی از معتمدان سوری و ایرانی بوده و درامدهای حاصله، صرف محرومین و ارائه خدمات فرهنگی و عام‌المنفعه شود.
۱۷- کمک به تشکیل شوراهای محلی و عضویت دفاع محلی در آن و مشارکت فعالانه و مؤثر
۱۸- ضرورت هماهنگی برخی پروژه‌ها و با بخش مستشار نظامی ایران در یمن
۱۹- رعایت مسائل امنیتی ؛ دفاعی و حفاظتی در برخی پروژه‌های حساس
۲۰ -تشکیل کارگروههای فنی مشترک در برخی موضوعات مهم و اولویت دار و ارایه راهکارهای اجرایی برای تصمیم گیریهای اولویت دار
۲۱- و سایر موارد احتمالی دیگر بر اساس نیاز و توافق طرفین
ج) تفاهمات و تعاملات بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی یمن
التفاهمات والتفاعلات بين دولتي جمهورية إيران الإسلامية وجمهورية اليمن العربية
دو کشور ایران و یمن، به لحاظ اشتراکات دینی و سیاسی و ضرورت افزایش تعاملات اقتصادی و فی‌مابین، لازم است موارد زیر را با حساسیت بیشتر و فراتر از روال اداری پیگیری و دنبال کنند:
۱- برگزاری اجلاس‌های تفاهم همکاری فی‌مابین دو دولت، در سطح عالی‌ترین مقامات دو کشور با فاصله‌های بسیار کوتاه از هم، برای تسریع در تفاهمات و رفع مشکلات و موانع احتمالی
۲- تسریع در تشکیل کمیته مشترک تجاری و میزهای مشترک کاری برای پیگیری مصوبات و ارائه پیش‌نویس‌های توافق‌نامه‌های همکاری و پیگیری مستمر آنان از مقامات طرف خود
۳- تهیه، تنظیم و امضا موافقت‌نامه، در تمامی زمینه‌های موردعلاقه طرفین، با حضور عالی‌ترین مقام مربوط (وزرا و روسای سازمان‌ها)
۴- تقویت جایگاه‌های سازمانی مربوط در سفارت‌خانه‌های کشور طرفین، جهت پیگیری اجرایی نمودن و هدایت در طول اجرای توافق‌نامه‌ها
۵- برپایی نمایشگاه‌های دائمی کالا و خدمات و توانمندی‌ها ونیز ارائه فهرست نیازمندی‌های هریک از دو کشور در کشور دیگر
۶- مهیا نمودن بستر مبادلات تهاتری کالا و محصولات دو کشور با یکدیگر
۷- حذف کامل تعرفه‌ها و نرخ تعرفه گمرکی بر کالا و خدمات صادره فی‌مابین دو کشور
۸- کاهش حداکثری درصد محتوای ارزش‌افزوده قواعد مبدأ بر تولیدات کالا و محصولات
۹- حذف ارز و به‌خصوص دلار از روابط اقتصادی و جایگزین کردن واحد پولهای رایج دو کشور
۱۰- تسریع در ترغیب بانک‌های عامل به برقراری و توسعه روابط بانکی، به‌ویژه در زمینه کارگزاری، افتتاح حساب، نقل‌وانتقال وجوه، گشایش اعتبار اسنادی و صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی و موارد مالی مورد نیاز
۱۱- برقرار شبکه بانکی و خودپرداز فی‌مابین دو کشور
۱۲- اجرایی شدن مبادلات تجاری با پولهای رسمی دو کشور
۱۳- تسهیل و گسترش تبادل دانشجو در رشته‌های موردنیاز طرفین
۱۴- تسهیل و گسترش تبادلات فرهنگی در حوزه‌های مورد علاقه
۱۵- تسهیل و گسترش زائر و گردشگر
۱۶- تضمین امنیت بخشهای درحالی‌که اجرا و در طول بهره‌برداری
۱۷- و سایر موارد احتمالی دیگر بر اساس شرایط محیطی و زمانی
سخن پایانی
موارد مذکور پیشنهادی بوده و باید نهادهای ذیربط آن را تعمیق و بسط داده و مصوب و ملاک عمل همه بخشهای مربوطه قرار دهند. چراکه با عنایت به اهمیت راهبردی کشور یمن و موارد مذکور، لازم است دلسوزان متعهد به آرمان‌های انقلاب اسلامی و محور مقاومت ، از حرکت‌های مقطعی ، مبهم و بدون مطالعه جلوگیری کرده و با سیاست‌های مشخص و راهبردهای متقن در یک پازل مشخص وارد عمل شوند، و به دنبال یافتن راهکارهایی برای اقدامات اجرایی بوده و قید اولویت و باروحیه جهادی دنبال کنند. چرا که فرصت‌ها چون ابر درگذر هستند و ممکن است بسیاری از آن‌ها از دست برود و در اینده مشکلاتی را بهمراه آورده و بر مشکلات موجود بیافزایند . لکن با ملاک عمل شدن بندهای مذکور ؛ علاوه بر پیشگیری از افزایش مشکلات میگردد ، سبب تامین نیازهای اینده و پیشرفت پایدار و امن این کشور در شرایط تهدیدات احتمالی اتی نیز میگردد .
