در این نوشتار وضعیت پیش از انقلاب و توسعه ۵۵ برابری بعد از انقلاب مسجد مکی زاهدان و فعالیتهای آنان تشریح شده است .
*
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
مسجد جامع مکی زاهدان بزرگترین مسجد اهل سنت ایران و یکی از بزرگترین مساجد جهان اسلام بوده و در شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.
ساختمانی که پیش از انقلاب ساخته شده بود ، پس از انقلاب توسعه یافته و ۵۵ برابر وسعت پیدا کرده است ، در حالیکه هیچ مسجد و فضای مذهبی ، اجتماعی ، خدماتی ای چنین توسعه ۵۵ برابری ای را نداشته است و به یکی از بزرگترین مساجد جهان اسلام مبدل شده و با ازادی و امنیت کامل به فعالیت خویش مشغول است ، و این نشان از ازادی کامل فعالیت مذهبی برادران اهل سنت در دوران جمهوری اسلامی و همزیستی مسالمت آمیز با برادران شیعه ( غیر از مراسم های هفته وحدت و… ) را می رساند .
پیش از انقلاب :
این مسجد را در سال ۱۳۵۳ با زیربنای ۶۰۰ متر مربع احداث شده است . بنای اولیه دارای دو مناره با ارتفاع ۳۷ متر بود. برادران اهل سنت نیز با فشارهای ساواک در فعالیتهای مذهبی خویش مواجه بودند .
پس از انقلاب :
الف ) توسعه چند برابری : این مسجد در سال۱۳۷۰ توسعه یافته و به۳۳۰۰۰ متر مربع زیر بنا و چهار مناره به ارتفاع ۹۲ متر و ۵۲ گنبد ارتقا یافت . که ارتفاع گنبد مرکزی آن ۴۶ متر می باشد . شبستان آن در سه طبقه بوده وظرفیت حضور ۵۰ هزار نمازگزار را برای برپایی نماز جماعت دارد.
ب) آزاد بودن در شباهت با معماری غیر ایرانی : حجم بیرونی مسجد مکی شامل منارها ، گنبدها و سیمای آن بسیار شبیه مساجد ترکیه بوده و بیشترین شباهت را به مسجد سلطان احمد دارد. درون آن به مسجد النبی مدینه شباهت داشته و البته کاری از هنرمندان ایرانی است.
ج) برگزاری نمازجمعه : از سال ۱۳۶۵ نماز جمعه برادران اهل سنت زاهدان در مسجد مکی برگزار میشود.
د) مدرسه علمیه : حوزه علمیه دارالعلوم که دارای خوابگاههای بزرگی می باشد و در آن طلبه ها اسکان داشته و مشغول درس فقه خویش می باشند .
ه) نماینده مجلس : اهل سنت زاهدان در مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی براساس انتخابات دارای نماینده بوده و در تصمیمات ازحق رای برابر برخوردار هستند .
ه )شورای شهر : اهل سنت زاهدان کاندیدای شورای شهر داشته و مردم ازادانه در انتخابات شرکت کرده و فرد مورد نظر را انتخاب میکنند .
ز) فعالیتهای مذهبی : براساس اکثریت جمعیت شیعه در ایران ، قانون اساسی مذهب رسمی کشور شیعه جعفری اثنی عشری می باشد ولی مذاهب اهل‌سنت طبق قانون اساسی در کلیه مسائل مذهبی آزاد هستند. و بزرگترین همایشها و اجتماعات برادران اهل سنت آزادانه در این مسجد برگزار میشود .
ح) آشوب بعد از نماز جمعه مکی : درپی حوادث تروریستی ۸ مهر ۱۴۰۱ و نیز در روز ۲۹ مهر ماه پس از برگزاری نماز جمعه در مسجد مکی زاهدان ، برخی عناصر اخلالگر و جمعی از اراذل و اوباش ، اقدام به تخریب و آتش زدن اموال عمومی، تعدادی از شعب بانک‌ها، ساختمان‌های اداری و انتظامی، خودروهای امدادی و شخصی کرده و با شکستن شیشه و به آتش کشیدن تعدادی از فروشگاه‌های سطح شهر، به غارت اموال مردم و کسبه پرداختند. نیز در آشوب دومی فقط شیشه تعدادی از مراکز را شکستند ، که فقط عامل اصلی آشوبگران که مخل امنیت شهر و خسارت به اموال مردم و اموال عمومی را داشتند ، دستگیر شدند .
سخن پایانی
به برکت انقلاب اسلامی ، استقلال و ازادی مشروع در کشور و شهر زاهدان برای همه شهروندان برقرار شده و به فعالیت های مذهبی خویش مشغول می باشند و مساجد اهل سنت و بخصوص مسجد بزرگ مکی نیزبصورت کاملا آزاد به امورات خویش می پردازد . برادران شیعه و سنی بصورت مسالمت امیز درکنار یکدیگر زندگی خوبی دارند و حتی فتنه های دشمنان نتوانسته این روابط اجتماعی را برهم زند .
*****پیوست *****
شهر زاهِدانْ مرکز استان سیستان و بلوچستان و یکی از کلان‌شهرهای ایران است. و در محدوده جنوب شرق کشور و در ۵۱۷ کیلومتری شرق شهرکرمان و در فاصله ۱۴۹۴ کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده و ۱۳۸۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
آب و هوای شهر زاهدان گرم و خشک به شمار می رود ولی شب‌های تابستان آب و هوای این شهر رو به سردی می‌گراید.
زاهدان به جهت مرزی بودن با پاکستان، از موقعیت راهبردی و تجاری و نظامی و شرایط خاصی برخوردار است؛ به گونه‌ای که از یک‌سو راه‌آهن پاکستان که از مرز میرجاوه وارد ایران میشود و از سوی دیگر راه‌آهن سراسری ایران به این شهر منتهی میشود؛ و از سوی دیگر در نزدیکی به میل سه جانبه ایران و پاکستان و افغانستان قرار دارد.
درآمد برخی از ساکنان زاهدان از طریق کشاورزی ( جو، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفه‌ای، سبزیجات، علوفه، گندم، گیاهان و نیز محصولات باغی و صیفی) تأمین می‌گردد، که البته بعلت خشکسالی کاهش یافته است .
صنایع دستی زاهدان شامل خامه دوزی سیستانی ، قالیچه سنتی سیستان ، سوزن‌دوزی بلوچی ، سکه و آینه دوزی ، قالی بافی سنتی سیستانی ، حصیربافی ، دودنی بافی و گلیم بافی سنتی سیستانی می باشد .
جمعیت زاهدان برپایه سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۵۸۷٬۷۳۰ نفر شامل بلوچ و فارس و برادران اهل سنت و شیعه بوده و دوازدهمین شهر پرجمعیت ایران محسوب میشود. و هم اکنون براساس امار غیر رسمی جمعیت شهر بالغ بر ۸۰۰٫۰۰۰ نفر می باشد .
شهدای زاهدان در سیستان و بلوچستان، ۲ هزار و ۵۸۸ شهید نیروی انتظامی، ارتش، سپاه، بسیج و مردمی وجود دارد که در حوادث تروریستی و رخ دادهای مختلف به شهادت رسیده‌اند.که ۹۳۴ شهید متعلق به دفاع مقدس، ۲۰۶ شهید در مقابله با ضد انقلاب، ۷۵۲ شهید در درگیری با اشرار، ۱۵۷ شهید در سایر موارد و ۹ شهید مدافع حرم هستند.
اماکن دیدنی زاهدان حسینیه یزدی ها ، مسجد جامع مکی ، مسجد فیض الرحمان ،خانه شمس ، خانه ابویی زاهدان ( کار گاه هنر هاى سنتى زاهدان ) ، موزه منطقه ای جنوب شرق ایران ؛ ساختمان قديمى پست زاهدان (موزه پست و ارتباطات زاهدان ) ،کاروانسرای نصرت آباددرچهار کیلومتری شمال غرب نصرت‌آباد ؛ خانقاه زاهدان ، بازارچه تاریخی سرپوشیده زاهدان ، بازار سلمان زاده زاهدان ، بازار مشترک زاهدان ، پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان ، کتابخانه استاد کامبوزیا و کوه لوچو با ارتفاع ٢٧٨۵ متر، در جنوب شهر زاهدان ، ساختمان دادگسترى ، تلگراف خانه حرمک ، مجموعه امير توکل کامبوزيا ، کاروان سراى نصرت آباد ،گورستان هفتاد ملا ، قلعه تپه لاديز ، معمارى صخره اى روستا تمين ، روستاى تمين واقع در ۶۵ کيلو مترى جنوب باخترى شهر مير جاوه ؛ چشمه آب معدنى موسى ، غار لاديز در فاصله ۱۰۰ کيلو مترى شهرستان زاهدان ، موزه شهدا در گلزار شهدا می باشد .
