جهاد تبیین حضرت زهرا (س) در تبیین رسالت پیامبر(ص) و دستاوردهای بعثت وی

در این نوشتار؛ بخش اول خطبه فدکیه حضرت زهرا (س) در تبین رسالت پیامبر(ص) و دستاوردهای بعثت آن حضرت با یک روش ابداعی جهت تدبر سهل تر در فهم مطالب روح بخش آن بدون تغییردر آن ، استخراج گردیده ، موضوع بندی و منتظم شده و سپس تدوین و ارایه شده است.
.
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

خُطبه فدکیه سخنرانی حضرت زهرا (س) که در اعتراض به غصب فدک توسط ابوبکر ( غصب هبه پیامبر به دخترش) ، در مسجد النبی ایراد شد ، دارای معارف خداشناسی، معادشناسی، نبوت و بعثت پیامبر اسلام(ص)، عظمت قرآن، فلسفه احکام و ولایت ، دفاع از حق علی(ع) خلافت جانشینی پیامبر(ص) ، مواضع سیاسی حضرت فاطمه(س) علیه نظام حاکم و سرزنش مصادره‌کنندگان فدک و خلافت و اثبات مالکیتش برفدک را در بر داشته و از نفیس‌ترین میراث‌های دینی حضرت زهرا (س) است.

شکرگذاری در آغاز سخن

( شکر الهی و ثنای حق تعالی )

سخن اغازین خطبه با سپاس به درگاه الهی صورت گرفته شده است :

حمد و سپاس خدای را برآنچه ارزانی داشت، اَلْحَمْدُللَّـهِ عَلی ما اَنْعَمَ،
و شکر او را در آنچه الهام فرمود، وَ لَهُ الشُّكْرُ عَلی ما اَلْهَمَ،
و ثنا و شکر بر او بر آنچه پیش فرستاد، وَ الثَّناءُ بِما قَدَّمَ،
از نعمت‌های فراوانی که خلق فرمود مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ اِبْتَدَاَها،
و عطایای گسترده‌ای که اعطا کرد، وَ سُبُوغِ الاءٍ اَسْداها،
و منّت‌های بی‌شماری که ارزانی داشت، وَ تَمامِ مِنَنٍ اَوْلاها،
نهایت آن از پاداش فراتر، جَمَّ عَنِ الْاِحْصاءِ عَدَدُها،
و دامنه آن تا ابد از ادراک دورتر است، وَ نَأی عَنِ الْجَزاءِ اَمَدُها،
و مردمان را فراخواند، تا با شکرگزاری آنها نعمت‌ها را زیاده گرداند، وَ تَفاوَتَ عَنِ الْاِدْراكِ اَبَدُها، وَ نَدَبَهُمْ لاِسْتِزادَتِها بِالشُّكْرِ لاِتِّصالِها،
و با گستردگی آنها مردم را به سپاسگزاری خود متوجّه ساخت، وَ اسْتَحْمَدَ اِلَی الْخَلائِقِ بِاِجْزالِها،
و با دعوت نمودن به این نعمت‌ها آنها را دو چندان کرد. وَ ثَنی بِالنَّدْبِ اِلی اَمْثالِها.

خدا شناسی

شهادت بر توحید

گواهی می دهم در باره خداوند :

و گواهی می‌دهم که وَ اَشْهَدُ اَنْ

معبودی جز خداوند نیست لااِلهَ اِلاَّ اللَّـهُ
و شریکی ندارد، وَحْدَهُ لاشَریكَ لَهُ،
که این امر بزرگی است که اخلاص را تأویل آن كَلِمَةٌ جَعَلَ الْاِخْلاصَ تَأْویلَها،
و قلوب را متضمّن وصل آن ساخت وَ ضَمَّنَ الْقُلُوبَ مَوْصُولَها،
و در پیشگاه تفکر و اندیشه شناخت آن را آسان نمود، وَ اَنارَ فِی التَّفَكُّرِ مَعْقُولَها،
خداوندی که چشم‌ها از دیدنش بازمانده، الْمُمْتَنِعُ عَنِ الْاَبْصارِ رُؤْیتُهُ،
و زبان‌ها از وصفش ناتوان، وَ مِنَ الْاَلْسُنِ صِفَتُهُ،
و اوهام و خیالات از درک او عاجز هستند. وَ مِنَ الْاَوْهامِ كَیفِیّتُهُ.

شهادت به خلقت و ابداع

موجودات را خلق فرمود بدون آنکه از ماده‌ای موجود شوند، اِبْتَدَعَ الْاَشْیاءَ لامِنْ شَیءٍ كانَ قَبْلَها،
و آنها را پدید آورد بدون آنکه از قالبی تبعیت کنند، وَ اَنْشَاَها بِلاَاحْتِذاءِ اَمْثِلَةٍ اِمْتَثَلَها،
آنها را به قدرت خویش ایجاد و به مشیتش پدید آورد، كَوَّنَها بِقُدْرَتِهِ وَ ذَرَأَها بِمَشِیّتِهِ،
بی‌آنکه در ساختن آنها نیازی داشته مِنْ غَیرِ حاجَةٍ مِنْهُ اِلی تَكْوینِها،
و در تصویرگری آنها فائده‌ای برایش وجود داشته باشد، وَ لافائِدَةٍ لَهُ فی تَصْویرِها،

هدف از آفرینش

جز اِلاَّ

تثبیت حکمتش تَثْبیتاً لِحِكْمَتِهِ
و آگاهی بر طاعتش، وَ تَنْبیهاً عَلی طاعَتِهِ،
واظهار قدرت خود، وَ اِظْهاراً لِقُدْرَتِهِ
و شناسائی راه عبودیت وَ تَعَبُّداً لِبَرِیّتِهِ،
و گرامی‌داشت دعوتش، وَ اِعْزازاً لِدَعْوَتِهِ،

فلسفه‌ی ثواب و عقاب الهی

آنگاه ثُمَّ

بر طاعتش پاداش جَعَلَ الثَّوابَ عَلی طاعَتِهِ،
و بر معصیتش عقاب مقرر داشت، وَ وَضَعَ الْعِقابَ عَلی مَعْصِیتِهِ،
تا بندگانش را از نقمتش بازدارد ذِیادَةً لِعِبادِهِ مِنْ نِقْمَتِهِ
و آنان را به سوی بهشتش رهنمون گردد. وَ حِیاشَةً لَهُمْ اِلی جَنَّتِهِ.

پیامبر شناسی

(شهادت به رسالت پیامبر )

گواهی می دهم در باره پیامبر (ص)

و گواهی می‌دهم که وَ اَشْهَدُ

پدرم محمّد بنده و فرستاده اوست، اَنَّ اَبی مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ،
که قبل از فرستاده شدن او را انتخاب، اِخْتارَهُ قَبْلَ اَنْ اَرْسَلَهُ،
و قبل از برگزیدن نام پیامبری بر او نهاد، وَ سَمَّاهُ قَبْلَ اَنْ اِجْتَباهُ،
و قبل از مبعوث شدن او را برانگیخت، وَ اصْطَفاهُ قَبْلَ اَنْ اِبْتَعَثَهُ،
آن هنگام که مخلوقات در حجاب غیبت بوده، اِذ الْخَلائِقُ بِالْغَیبِ مَكْنُونَةٌ،
و در نهایت تاریکی‌ها بسر برده، وَ بِسَتْرِ الْاَهاویلِ مَصُونَةٌ،
و در سر حد عدم و نیستی قرار داشتند، وَ بِنِهایةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةٌ،

علل بعثت پیامبر (ص) از سوی خداوند

او را برانگیخت به خاطر

علمش به عواقب کارها، عِلْماً مِنَ اللَّـهِ تَعالی بِمائِلِ الْاُمُورِ،
و احاطه‌اش به حوادث زمان وَ اِحاطَةً بِحَوادِثِ الدُّهُورِ،
و شناسائی کاملش به وقوع مقدّرات. وَ مَعْرِفَةً بِمَواقِعِ الْاُمُورِ.
او را برانگیخت تا امرش را کامل اِبْتَعَثَهُ اللَّـهُ اِتْماماً لِاَمْرِهِ،
و حکم قطعی‌اش را امضا وَ عَزیمَةً عَلی اِمْضاءِ حُكْمِهِ،
و مقدّراتش را اجرا نماید، وَ اِنْفاذاً لِمَقادیرِ رَحْمَتِهِ،

جامعه شناسی

وضعیت ملتها در پیش از بعثت پیامبر خاتم (ص)

و آن حضرت امّت‌ها را دید که فَرَأَی الْاُمَمَ
در آئین‌های مختلفی قرار داشته، فِرَقاً فی اَدْیانِها،
و در پیشگاه آتش‌های افروخته معتکف عُكَّفاً عَلی نیرانِها،
و بت‌های تراشیده شده را پرستنده، عابِدَةً لِاَوْثانِها،
و خداوندی که شناخت آن در فطرتشان قرار دارد را منکرند. ُنْكِرَةً للَّـهِ مَعَ عِرْفانِها.

آثار و دستاوردهای بعثت پیامبر (ص)

پس خدای بزرگ به وسیله پدرم محمد صلی الله علیه و آله فَاَنارَ اللَّـهُ بِاَبی مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ و الِهِ
تاریکی‌های آن را روشن، ظُلَمَها،
و مشکلات قلب‌ها را برطرف، وَ كَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَها،
و موانع رؤیت دیده‌ها را از میان برداشت، وَ جَلی عَنِ الْاَبْصارِ غُمَمَها،
و با هدایت در میان مردم قیام کرده وَ قامَ فِی النَّاسِ بِالْهِدایةِ،
و آنان را از گمراهی رهانید، فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغِوایةِ،
و بینایشان کرده، وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعِمایةِ،
و ایشان را به دین استوار و محکم رهنمون شده، وَ هَداهُمْ اِلَی الدّینِ الْقَویمِ،
و به راه راست دعوت نمود. وَ دَعاهُمْ اِلَی الطَّریقِ الْمُسْتَقیمِ.

رحلت رسول خدا(ص)

تا هنگامی که خداوند او را به سوی خود فراخواند، ثُمَّ قَبَضَهُ اللَّـهُ اِلَیهِ
فراخواندنی از روی مهربانی قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِیارٍ
و آزادی و رغبت و میل، وَ رَغْبَةٍ وَ ایثارٍ،
پس آن حضرت از رنج این دنیا در آسایش بوده، فَمُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ و الِهِ مِنْ تَعَبِ هذِهِ الدَّارِ فی راحَةٍ،
و فرشتگان نیکوکار در گرداگرد او قرار داشته، قَدْ حُفَّ بِالْمَلائِكَةِ الْاَبْرارِ
و خشنودی پروردگار آمرزنده او را فراگرفته، وَ رِضْوانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ،
و در جوار رحمت او قرار دارد، وَ مُجاوَرَةِ الْمَلِكِ الْجَبَّارِ،
پس درود خدا بر پدرم، پیامبر و امینش صَلَّی اللَّـهُ عَلی أَبی نَبِیهِ وَ اَمینِهِ
و بهترین خلق و برگزیده‌اش باد، وَ خِیرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ صَفِیهِ،
و سلام و رحمت و برکات الهی براو باد. وَ السَّلامُ عَلَیهِ وَ رَحْمَةُاللَّـهِ وَ بَرَكاتُهُ.

تکلیف امّت پس از پیغمبر

شما ای بندگان خدا !

آنگاه حضرت فاطمه (ع) رو به مردم (مسلمانان )كرده ثم التفت الی اهل المجلس

و فرمود: و قالت:

شما‌ ای بندگان خدا اَنْتُمْ عِبادَ اللَّـهِ
پرچمداران امر و نهی او، نُصُبُ اَمْرِهِ وَ نَهْیهِ،
و حاملان دین و وحی او، وَ حَمَلَةُ دینِهِ وَ وَحْیهِ،
و امین‌های خدا بر یکدیگر، وَ اُمَناءُ اللَّـهِ عَلی اَنْفُسِكُمْ،
و مبلّغان او به سوی امّت‌هایید، وَ بُلَغاؤُهُ اِلَی الْاُمَمِ،
زمامدار حق در میان شما بوده، زَعیمُ حَقٍّ لَهُ فیكُمْ،

یادآوری عهد و بقیّه‌ی الهی

و پیمانی است که از پیشاپیش به سوی تو فرستاده، وَ عَهْدٍ قَدَّمَهُ اِلَیكُمْ،
و باقیمانده‌ای است که برای شما باقی گذارده است: وَ بَقِیةٍ اِسْتَخْلَفَها عَلَیكُمْ:

قرآن و فضائل آن

قرآن کتابی است که :

آن کتاب گویای الهی كِتابُ اللَّـهِ النَّاطِقُ
و قرآن راستگو وَ الْقُرْانُ الصَّادِقُ،
و نور فروزان و النُّورُ السَّاطِعُ
و شعاع درخشان است، وَ الضِّیاءُ اللاَّمِعُ،
که بیان و حجّت‌های آن روشن، بَینَةً بَصائِرُهُ،
اسرار باطنی آن آشکار، مُنْكَشِفَةً سَرائِرُهُ،
ظواهر آن جلوه‌گر است، مُنْجَلِیةً ظَواهِرُهُ،
پیروان آن مورد غبطه جهانیان بوده، قائِداً اِلَی الرِّضْوانِ اِتِّباعُهُ،
و تبعیت از او خشنودی الهی را باعث می‌گردد، مُؤَدٍّ اِلَی النَّجاةِ اسْتِماعُهُ،
و شنیدن آن راه نجات است. مُغْتَبِطَةً بِهِ اَشْیاعُهُ،

آثار وجودی قرآن کریم

به وسیله قرآن به این موارد می توان دست یافت :

به وسیله آن می‌توان به بِهِ تُنالُ

حجّت‌های نورانی الهی، حُجَجُ اللَّـهِ الْمُنَوَّرَةُ،
و واجباتی که تفسیر شده، وَ عَزائِمُهُ الْمُفَسَّرَةُ،
و محرّماتی که از ارتکاب آن منع گردیده، وَ مَحارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ،
و نیز به گواهی‌های جلوه‌گرش وَ بَیّناتُهُ الْجالِیةُ،
و برهان‌های کافی‌اش وَ بَراهینُهُ الْكافِیةُ،
و فضائل پسندیده‌اش، وَ فَضائِلُهُ الْمَنْدُوبَةُ،
و رخصت‌های بخشیده شده‌اش وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ،
و قوانین واجبش دست یافت. وَ شَرائِعُهُ الْمَكْتُوبَةُ.

فلسفه برخی از احکام اسلامی

پس خدای بزرگ فَجَعَلَ اللَّـهُ

ایمان را برای پاک کردن شما از شرک، الْایمانَ تَطْهیراً لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ،
و نماز را برای پاک نمودن شما از تکبّر، وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ،
و زکات را برای تزکیه نفس و افزایش روزی، وَ الزَّكاةَ تَزْكِیةً لِلنَّفْسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ،
و روزه را برای تثبیت اخلاص، وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلْاِخْلاصِ،
و حج را برای استحکام دین، وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدّینِ،
و عدالت ورزی را برای التیام قلبها، وَ الْعَدْلَ تَنْسیقاً لِلْقُلُوبِ،
و اطاعت ما خاندان را برای نظم یافتن ملت‌ها، وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّةِ،
و امامتمان را برای رهایی از تفرقه، وَ اِمامَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَةِ،
و جهاد را برای عزت اسلام، وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ،
و صبر را برای کمک در به دست آوردن پاداش قرار داد وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ.
و امر به معروف را برای مصلحت جامعه، وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَةً لِلْعامَّةِ،
و نیکی به پدر و مادر را برای رهایی از غضب الهی، وَ بِرَّ الْوالِدَینِ وِقایةً مِنَ السَّخَطِ،
و صله ارحام را برای طولانی شدن عمر و افزایش جمعیت، وَ صِلَةَ الْاَرْحامِ مَنْساءً فِی الْعُمْرِ وَ مَنْماةً لِلْعَدَدِ،
و قصاص را وسیله حفظ خون‌ها، وَ الْقِصاصَ حِقْناً لِلدِّماءِ،
و وفای به نذر را برای در معرض مغفرت الهی قرار گرفتن، وَ الْوَفاءَ بِالنَّذْرِ تَعْریضاً لِلْمَغْفِرَةِ،
و دقت در کیل و وزن را برای رفع کم‌فروشی مقرر فرمود. وَ تَوْفِیةَ الْمَكائیلِ وَ الْمَوازینِ تَغْییراً لِلْبَخْسِ.
و نهی از شرابخواری را برای پاکیزگی از زشتی، وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ،
و حرمت نسبت ناروا دادن را برای عدم دوری از رحمت الهی، وَ اجْتِنابَ الْقَذْفِ حِجاباً عَنِ اللَّـعْنَةِ،
و ترک دزدی را برای پاکدامنی قرار داد، وَ تَرْكَ السِّرْقَةِ ایجاباً لِلْعِصْمَةِ،
و شرک را حرام کرد تا در یگانه‌پرستی خالص شوند. وَ حَرَّمَ اللَّـهُ الشِّرْكَ اِخْلاصاً لَهُ بِالرُّبوُبِیةِ.

دعوت به تقوا و کسب معرفت

مقام عبودیت

ای مسلمانان چنین باشید:

پس فَ

آنگونه که شایسته است از خدا بترسید، اتَّقُوا اللَّـهَ حَقَّ تُقاتِهِ،
و از دنیا نروید جز آنکه مسلمان باشید، وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاَّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ،
و خدا را در آنچه بدان امر کرده و از آن بازداشته اطاعت نمائید، وَ اَطیعُوا اللَّـهَ فیما اَمَرَكُمْ بِهِ وَ نَهاكُمْ عَنْهُ،
همانا که فقط دانشمندان از خدا می‌ترسند. فَاِنَّهُ اِنَّما یخْشَی اللَّـهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ

معرفی خویشتن و بیاناتش

سخن من این است :

آنگاه فرمود: ثم قالت:

ای مردم! اَیهَا النَّاسُ!
بدانید که من فاطمه و پدرم محمد است، اِعْلَمُوا اَنّی فاطِمَةُ وَ اَبی مُحَمَّدٌ،
آنچه ابتدا گویم در پایان نیز می‌گویم، اَقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً،
گفتارم غلط نبوده وَ لااَقُولُ ما اَقُولُ غَلَطاً،
و ظلمی در آن نیست، وَ لااَفْعَلُ ما اَفْعَلُ شَطَطاً،

پیامبر (ص) شناسی

پیامبر (ص) چنین بوده است :

پیامبری از میان شما برانگیخته شد که لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ
رنج‌های شما بر او گران آمده عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّمْ
و دلسوز بر شما است، حَریصٌ عَلَیكُمْ
و بر مؤمنان مهربان و عطوف است. بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُوفٌ رَحیمٌ.
پس اگر او را بشناسید می‌دانید که او در میان زنانتان پدر من بوده، فَاِنْ تَعْزُوهُ وَتَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ اَبی دُونَ نِسائِكُمْ،
و در میان مردانتان برادر پسر عموی من است، وَ اَخَا ابْنِ عَمّی دُونَ رِجالِكُمْ،
چه نیکو بزرگواری است آنکه من این نسبت را به او دارم. وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِی اِلَیهِ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ.
رسالت خود را با انذار انجام داد، فَبَلَّغَ الرِّسالَةَ صادِعاً بِالنَّذارَةِ،
از پرتگاه مشرکان کناره‌گیری کرده، مائِلاً عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِكینَ،
شمشیر بر فرقشان نواخت، ضارِباً ثَبَجَهُمْ،
گلویشان را گرفته اخِذاً بِاَكْظامِهِمْ،

راه و روش پیغمبر اکرم(ص)

اقدامات و دستاوردهای پیامبر (ص)

و با حکمت و پند و اندرز نیکو به سوی پروردگارشان دعوت نمود، داعِیاً اِلی سَبیلِ رَبِّهِ بِالْحِكْمَةِ و الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ،
در حالی که بت‌ها را نابود می‌ساخت، یجُفُّ الْاَصْنامَ وَ
و سر کینه توزان را می‌شکست، ینْكُثُ الْهامَّ،
تا جمعشان منهزم شده حَتَّی انْهَزَمَ الْجَمْعُ
و از میدان گریختند. وَ وَ لَّوُا الدُّبُرَ.
تا آنگاه که صبح روشن از پرده شب برآمد، حَتَّی تَفَرَّی اللَّـیلُ عَنْ صُبْحِهِ،
و حق نقاب از چهره برکشید، وَ اَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ،
زمامدار دین به سخن درآمد، و نَطَقَ زَعیمُالدّینِ،
و فریاد شیطان‌ها خاموش گردید، وَ خَرَسَتْ شَقاشِقُ الشَّیاطینِ،
خار نفاق از سر راه برداشته شد، وَ طاحَ وَ شیظُ النِّفاقِ،
و گره‌های کفر و تفرقه از هم گشوده گردید، وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْكُفْرِ وَ الشَّقاقِ،
و دهان‌های شما به کلمه اخلاص باز شد، وَ فُهْتُمْ بِكَلِمَةِ الْاِخْلاصِ

دستاوردهای بعثت نبوی

پیامبر (ص) چنین دستاوردهایی را برای مردم بهمراه آورد :

تا خدای تعالی بعد از چنین حالاتی شما را به دست آن حضرت نجات داد، فَاَنْقَذَكُمُ اللَّـهُ تَبارَكَ وَ تَعالی بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّـهُ عَلَیهِ وَ الِهِ بَعْدَ اللَّـتَیا وَ الَّتی،
بعد از آنکه از دست قدرتمندان و گرگ‌های عرب و سرکشان اهل کتاب ناراحتی‌ها کشیدید. وَ بَعْدَ اَنْ مُنِی بِبُهَمِ الرِّجالِ، وَ ذُؤْبانِ الْعَرَبِ، وَ مَرَدَةِ اَهْلِ الْكِتابِ.
هرگاه آتش جنگ برافروختند خداوند خاموشش نموده، كُلَّما اَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ اَطْفَأَهَا اللَّـهُ،