بازبینی روابط به مناسبت حمایت رییس جمهور فرانسه از کاریکاتور توهین‌آمیز نسبت به آخرین پیامبر الهی

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه ۵۹۸، دکترسید جواد هاشمی فشارکی مولف کتاب فرهنگ موضوعی بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب در یادداشتی اختصاصی به مناسبت «حمایت رییس جمهور فرانسه از کاریکاتور توهین‌آمیز نسبت به آخرین پیامبر الهی» آورده است: نوشتار زیر فهرستی اجمالی از روابط فرانسه و ایران در گام اول و دوم انقلاب اسلامی بوده و در سخن پایانی توصیه‌های لازم در خصوص نحوه تداوم روابط بیان‌شده است:

نوشتار زیر فهرستی اجمالی از روابط فرانسه و ایران در گام اول و دوم انقلاب اسلامی بوده و در سخن پایانی؛ توصیه‌های لازم در خصوص نحوه تداوم روابط بیان‌شده است:

پیشینه روابط در قبل از انقلاب اسلامی

۱) پیشینه بدعهدی فرانسوی‌ها: ناپلئون با ایرانیان عهدنامه فینکنشتاین را امضاء نمود که از خاک ایران برای لشکرکشی و تسخیر هند استفاده کند، در مقابل برای برگرداندن قفقاز (دربرگیرنده گرجستان) به ایرانیان کمک کند. اما پس از امضا پیمان تیلسیت با تزار الکساندر اول، امپراتور فرانسه از کمک به ایران در جنگ با وی سر باز زد و فتحعلی شاه قاجار بعد از خیانت وی به بریتانیا متوسل شد و برای جبران بدعهدی آنان ثمری به همراه نیاورد.

۲) تجهیز نظامی همسایه ایران: «پاتریکا دووجیان» نماینده مجلس فرانسه در ۱۹ شهریور ۱۳۶۹ اعتراف می‌کند: پاریس در مقابل تسلیحات مدرنی که در اختیارعراق؛ قرار داده بیش از بیست و پنج میلیارد از این کشور طلبکار است. این نماینده مجلس فرانسه اعلام کرد: سیاست فرانسه از پانزده سال پیش به عراق این امکان را داده است تا به قویترین ارتش تبدیل شود.

۳) و……

گام اول انقلاب ۵۷ تا ۹۷

۴) توطئه فرانسه علیه امام خمینی: بر خلاف تصوری که در زمینه آزادی عمل دولت فرانسه نسبت به حضرت امام خمینی ره معمولاً وجود دارد اولاً چنین آزادی عملی وجود نداشته و دولت فرانسه محدودیتهای فراوانی برای ایشان ایجاد کرده بود، ثانیاً بر اساس اسنادی که به دست آمده است دولت این کشور تلاش داشت تا ایشان را ترور نماید.

ثانیاً بر اساس اسناد بر جای مانده، دولت این کشور، از همان روزهای نخستین ورود حضرت امام به فرانسه و به دنبال عملی نشدن توطئه برای ممنوعیت فعالیت سیاسی حضرت امام، قصد اخراج ایشان از فرانسه را داشت که به دلیل مخالفت‌هایی که سفیر شاه در این زمینه داشت مجبور شد تن به اقامت اجباری حضرت امام بدهد. بنابر این دولت فرانسه در طول تاریخ اقامت حضرت امام از هیچ توطئه‌ای بر علیه حضرت امام در فرانسه کوتاهی نکرد. با این حال و علیرغم تمامی تضییقاتی که دولت این کشور برای حضرت امام ره ایجاد کرده بود ایشان در هنگام خروج از کشور فرانسه در پیامی از دولت و ملت فرانسه تشکر کردند[۱]که نشان از اخلاق و گذشت اسلامی ایشان داشت.[۲]

۵) حمایت از فراریان وجانیان ایران: فرانسه در ادامه تلاش‌های خود بر ضد انقلاب اسلامی ایران، بنی صدر و مسعود رجوی را به عنوان پناهنده سیاسی پذیرفت و با این پذیرش، رجوی پاریس را به ستاد اپوزیسیون ایران تبدیل کرد.

۶) تعاملات فرانسه با صدام متجاوز به ایران: شیراک (رییس حمهور سابق فرانسه) دردوران نخست‌وزیری‌اش با صدام جنایتکار رابطه برقرار کرده بود. صدام سال ۱۹۷۵ و پیش از انقلاب اسلامی سفری کاملاً محرمانه به پاریس داشت و با شیراک و ژیسکاردستن دیدار کرده و فهرست بلندبالایی از سلاح‌های مورد نیاز عراق را به آنان ارائه نمود. پس از این دیدار بود که میراژهای فرانسوی راهی عراق شد! در طول جنگ ایران و عراق نیز میراژهای ۲۰۰۰ و سوپر اتاندارها برای برهم زدن موازنه به نفع عراق از سوی فرانسه و در حالی که شیراک نخست‌وزیر بود به عراق فرستاده[۳]

۷) تجهیز نظامی ارتش متجاوز صدام: فرانسه و سایر کشورهای اروپایی، ارتش عراق را از نظر تعداد نفرات، یگان‌ها، لشکرها، تجهیزات و تسلیحات نظامی در آغاز هجوم به ایران پیش از شروع جنگ تحمیلی و در حین جنگ به عراق تجهیزات و تسلیحات نظامیدادند. شامل: میراژ فرانسوی F-1QES (۴۵ فروند) هلی‍کوپترها: ۴۰۰ فروند (جنگی و ترابری) شامل MI-24 ساخت شوروی و ۳۴۲۶A فرانسوی. همچنین تعدادی موشک‌های ماژیک و اگزوست فرانسوی، [۴]حجم کمک‌های نظامی و فروش تجهیزات فرانسه به عراق در طول جنگ تحمیلی تا حدی بود که این کشور بعد از شوروی سابق در رده دوم فروشندگان تسلیحات به عراق قرار گرفت.

۸) حمایت رسمی از متجاوز: نخست وزیر فرانسه یک هفته بعد از تجاوز صدام (در ۷ مهرماه سال ۱۳۵۹) از رژیم متجاوز صدام حمایت کرد: عراق کاری نمی‌کند جز باز پس‌گیری خاک خود. او با رد میانجگری میان رژیم بعث و دولت جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: فروش سلاح در چارچوب همکاری میان فرانسه و عراق صورت می‌گیرد و عراق برای به دست آورده سرزمین‌هایش طبق معاهده ۱۹۷۵ که ایران را تصرف کرده می‌جنگد.

۹) پیشنهاد اتمی فرانسه به صدام در زمان جنگ تحمیلی: از ۵ تا ۸ سپتامبر ۱۹۷۵، صدام حسین برای به نتیجه رساندن مذاکرات به فرانسه رفت. ژاک شیراک از او با این کلمات استقبال کرد: «شما دوست شخصی من هستید، در نزد من از احترام بالایی برخوردار هستید و محبت شما در دل من جای دارد.» بهتر از او، نخست وزیر بود که با صدام به تعطیلات پایان هفته رفت و او را در مزرعه وانکت[۵] همراهی کرد، پیش از آن که نشان افتخار پایتخت فرانسه را به او بدهد.

۱۰) تجهیز عراق به سلاح شیمیایی: اطلاعاتی که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد نشان می‌داد که فرانسه به احتمال زیاد از تأمین کنندگان زنجیره تولید بمب‌های شیمیایی برای عراق بوده‌است. [۶]ده‌ها هزار ایرانی که بخش عمده‌ای از آنان را غیر نظامیان تشکیل می‌دادند از جمله ده‌ها هزار کرد عراقی با بمب‌های شیماییصدام قتل‌عام یا مجروح شدند و پس از تحمل سال‌ها درد و رنج از دنیا رفتند. مردم محلی معتقدند مشکلاتی از جمله به دنیا آمدن کودکان ناقص‌الخلقه در برخی روستاهای بمباران شده ایران، بالا بودن آمار خودسوزی در برخی مناطق ایران ناشی از استفاده عراق از گازهای شیمایی از جمله گاز اعصاب است.

۱۱) حمایت اطلاعاتی و پدافندی از عراق: اعزام مستشار و فروش موشک‌های ضدهوایی و حمایت‌های اطلاعاتی نیروی دریایی فرانسه در خلیج فارس از دیگر کمک‌های فرانسه به عراق است.[۷]

۱۲) دفاع از کار خلاف فرانسه: فرانسوا میتران رئیس جمهور فرانسه نیز در کنفرانس مطبوعاتی در سال ۶۹ در مورد تجهیز رژیم بعث در مقابل ایران می‌گوید: دولت فرانسه از کمک‌هایی که در ایام جنگ هشت ساله ایران و عراق به دولت بغداد اعطا کرده متأسف نیست.

۱۳) حمایت همه جانبه از متجاوزبه ایران: به دنبال وضع مجازات‌های اقتصادی علیه ایران از سوی آمریکا و جامعه اقتصادی اروپا، فرانسه نیز حکمی مبنی بر منع صدور کالا به مقصد ایران صادر نمود. در پی این مسئله روابط ایرن و فرانسه به تدریج رو به سردی گذاشت. در شهریورماه ۱۳۶۰ ناوچه ایرانی تبرزین توسط عدهای از افسران تبعیدی از آب‌های ساحلی اسپانیا ربوده شد. فرانسه به ربایندگان این ناوچه پناهندگی سیاسی داد واز آن‌ها حمایت قانونی نمود. در مقطع دوم یعنی از اواسط سال ۱۳۶۱، اواخر سال ۱۹۸۲، دور جدیدی در موضع‌گیری کشورهای منطقه و غرب از جمله فرانسه درخصوص درگیری‌های نظامی بین دو کشور ظاهر شد. … و آن حمایت از عراق و تلاش برای پایان دادن به جنگ بود. این حمایت‌ها ابعاد سیاسی، نظامی، اقتصادی را در برمی‌گرفت.[۸]

۱۴) نمک نشناسی درکمک ایران به حل مشکل گروگانهای فرانسوی در لبنان: در تیرماه ۱۳۶۴ وزیر امور خارجه ایران درباره رابطه با فرانسه اظهار داشت:[۹]موضوع دیگری که باعث شد فرانسه به بهبود روابط با ایران بیندیشد مسئله گروگان‌های فرانسوی در لبنان بود. این قضیه باعث شد افکار عمومی فرانسه نسبت به این مسئله حساس شده و به دولت فشار بیاورد که به هر ترتیب قضیه را حل کند. البته باید متذکر شد نزدیکی فرانسه به ایران و به خصوص قضیه گروگان‌ها همواره موضوع اختلاف جناحی در فرانسه بوده است.

۱۵) اتهام زنی به دیپلمات ایرانی سفارت ایران در پاریس: در سپتامبر سال ۱۹۸۶ در جریانیک بمبگذاری در پاریس ۹ نفر کشته و ۱۵۰ نفر مجروح شدند. پلیس در رابطه با این جریان، مقر گروهی از مسلمانان شیعه را که خود را حزب‌ا… می‌نامیدند کشف نمود و به دنبال آن ۵۷ عرب بازداشت و ۲۷ تن از آنان از فرانسه اخراج شدند. در این رابطه هشت دانشجوی ایرانی نیز از فرانسه اخراج گردیدند. در عین حال پلیس فرانسه قصد داشت از وحید گرجی، دیپلمات ایرانی که کارمند سفارت ایران در پاریس بود، در رابطه با مسائل فوق بازجویی به عمل آورد. با وجود آنکه وی عدم دخالت خود را در مسئله بمبگذاری سپتامبر ۱۹۸۶ در فرانسه اعلام نمود، پلیس فرانسه گرجی را متهم کرد که وییکی از اعضای مؤسس حزب‌ا… است. در این زمان، وزارت خارجه ایران دستور داد فرانسویان مقیم ایران، کشور را ترک کنند. از سوی دیگر پلیس فرانسه از ۲۹ ژوئن ۱۹۸۷ سفارتخانه ایران در پاریس را محاصره کرد. [۱۰]

۱۶) دخالت نظامی در ابهای خلیج فارس: طی تابستان سال ۱۹۸۷ نقش اروپا در خلیج فارس در حال گسترش بود. در این برهه، نیروهای فرانسوی مستقر در خلیج فارس عبارت بودند از: ناو هواپیمابر کلمانسو حامل ۳۸ فروند هواپیما، دو فروند ناوشکن مجهز به موشک‌های هدایت شونده، یک فروند ناوچه و ۳ فروند ناوچه چند منظوره، ۲ فروند کشتی حامل آذوقه و ۱ کشتی تعمیراتی. این نیروها با پیوستن سه فروند کشتی مین‌روب (۲ فروند مین‌روب کلاس دومباری و یک فروند کلاس تربیارینت) تقویت شدند. این مین‌روب‌ها در ۱۱ سپتامبر در دریای عمان کار خود را آغاز کردند. تا اواخر ماه اکتبر، کشتی‌های فرانسوی ۹ مین ام – ۸۰ را در آب‌های ساحلی بنادر فجیره و خورفکان کشف کرده بود. همچنین ناو فرانسوی دوپلمکس، دو مین دیگر را نیز در آب‌های قطر کشف کرد.[۱۱]

۱۷) حمایت از عراق: با به قدرت‌گیری سوسیالیست‌ها در فرانسه، زمینه همکاری رژیم عراق که تمایلات سوسیالیستی داشت با فرانسه افزایشیافت. دولت جدید سوسیالیست فرانسه حمله اسراییل را به راکتورهای اتمی عراق (خرداد ۱۳۶۰) محکوم کرد و میتران قول داد فرانسه در عملیات بازسازی این راکتورها مشارکت کند. کلود شسون که ازاواخر سال ۱۹۸۱ تا ژوئیه ۱۹۸۴ وزیرخارحه فرانسه بود پس از کناره‌گیری از مقام خود در مصاحبه با یکی از روزنامه‌های عرب زبان چاپ لندن اظهار داشت. [۱۲]

۱۸) رسوایی فرانسه در خون‌های آلوده: در جریان جنگ ایران و عراق و در خلال سال‌های ۶۲ و ۶۳، انستیتو «مریو» که اکنون در مالکیت شرکت سنوفی اَوِنتیس فرانسوی است فاکتورهای انعادی آلوده به «اچ آی وی» را برای استفاده بیماران هموفیلی به برخی کشورها از جمله ایران و… صادر کرد. همین مساله باعث شد تعدادی از بیماران هموفیلی و تالاسمی که از این فرآوردها به عنوان دارو استفاده کردند به این ویروس مبتلا شده و جان خود را از دست بدهند. و براساس گزارش‌ها آلوده بودن این فاکتورها از سوی نماینده شرکت مریو در ایران در نامه‌ای به مقامات وزارت بهداشت فاش شد. سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۸۷ از شرکت فرانسوی شکایت کرد و ایران تنها کشوری است که تاکنون موفق به دریافت خسارت خود از شرکت مریو نشده است.[۱۳]

۱۹) مشکل افرینی در شرایط تحریم ایران: روابط اقتصادی که عمدتاً براساس تأمین یک سویه منافع فرانسوی‌ها بود و در شرایط تحریم رها کرده و مشکل افرینی کرده‌اند.

۲۰) خیانتی دیگر از فرانسوی‌ها: روابط فرانسه با ایران در سال‌های اخیر این رابطه به علت ارجاع دادن توقف غنی‌سازی اورانیوم شورای امنیت سازمان ملل متحد و حمایت فرانسه بوی خیانت گرفت.

۲۱) ضربه توسط برجام به دستاوردهای اتمی ایران: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بر سر برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایرانبا اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا به علاوه آلمان) منعقد شد؛ برنامه جامع به یک تعهد یک جانبه ویکطرفه علیه ایران تبدیل شد.

۲۲) زیاده خواهی فرانسوی‌ها: بعدازخروج امریکا از برجام و وقت کشی اروپایی‌ها، وزیر امور خارجه فرانسه بدون اشاره به بی‌تعهدی اروپایی به توافق هسته‌ای با ایران، بارها از ایران خواسته‌اند به تعهدات برجامی خود بازگردد.

۲۳) رها کردن شرکت پژو و خسارت زدن: تکرار تجربه‌های بدقولی فرانسوی‌ها در عمل به تعهداتشان در شرکت پژو در قبل و پسابرجامی ها و فرار از پرداخت غرامت خسارات وارده به ایران نیز یکی از موارد غیر قابل اعتماد بودن آنهاست.

۲۴) حمایت فرانسه از دشمن ایران: “جمهوری اسلامی، آن روز نه نیروهای مسلّح منظّمی داشت، نه دستگاه اطّلاعاتی مرتّب و منظّمی داشت -اوّل انقلاب بود دیگر، همه‌چیز به‌هم ریخته بود- جمهوری اسلامی تنها چیزی که داشت، ملّت باایمان و رهبر مقتدری مثل امام بزرگوار بود؛ این تنها چیزی بود که ملّت داشت. همین کشور فرانسه در وسط جنگ، پیشرفته‌ترین هواپیماها و بالگردهای خودش را داد به عراق؛ همین کشور آلمان، موادّ شیمیایی و سمّی را در اختیار رژیم صدّام گذاشت برای اینکه بتواند در جبهه‌های جنگ از موادّ شیمیایی استفاده کند.” (بیانات رهبر انقلاب ۱۳۹۶/۱۲/۱۹)

۲۵) شکست فرانسوی‌ها و…. در جنگ تحمیلی: ” (انقلاب اسلامی) …. معجزهٔ پیروزی در جنگ هشت‌ساله و شکست رژیم بعثی و پشتیبانان آمریکایی و اروپایی و شرقی‌اش را پدید آورد. “(بند اولاً در برکات انقلاب اسلامی، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی)

۲۶) گرچه انقلاب ایران با انقلاب فرانسه بسیار متفاوت است. اما بیان رهبر انقلاب اینست که: ” این چهل سال، شاهد جهادهای بزرگ و افتخارات درخشان و پیشرفتهای شگفت‌آور در ایران اسلامی است. عظمت پیشرفتهای چهل‌سالهٔ ملّت ایران آنگاه بدرستی دیده می‌شود که این مدّت، با مدّتهای مشابه در انقلابهای بزرگی همچون انقلاب فرانسه و انقلاب اکتبر شوروی و انقلاب هند مقایسه شود. مدیریّتهای جهادی الهام گرفته از ایمان اسلامی و اعتقاد به اصل «ما می‌توانیم» که امام بزرگوار به همهٔ ما آموخت، ایران را به عزّت و پیشرفت در همهٔ عرصه‌ها رسانید.” (عبارت دوازدهم درآغازبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی)

۲۷) رابطه واقعی در پیوند قلبی ایران و فرانسه: «ژروم امانوئل کورسِل» شهید فرانسوی عملیات مرصاد؛ از «پاریس» تا «مرصاد»، از مسیحیت تا تشیّع، از زندگی در قلب اروپا تا شهادت در جنگ میان ایران اسلامی و همه دنیای کفر. این راه طولانی را در ۷ سال طی کرد. وی در «پاریس» عاشق شد و مزد پایمردی‌اش در راه پرمخاطره عاشقی را با شهادت در «عملیات مرصاد» گرفت. متاع وجودِ «ژروم» در آن ۷ سال سرنوشت‌ساز از «پاریس» تا «قم» در گذر از هفت‌خوانی پرفراز و نشیب، خریدنی شد؛ آنقدر که خدا به بهای بهشت خریدارش شد و درست در دقیقه نودِ نبرد آخر، او را به میانه معرکه فراخواند و لباس شهادت را بر قامتش پوشاند.

گام دوم انقلاب ۹۷ به بعد

۱) پلشتی‌های دولت فرانسه؛ آنگونه که در بیانیه رهبری آمده است؛ خدعه گر است و شما رییس چنین دولتی هستید: “امروز ملّت ایران علاوه بر آمریکای جنایت‌کار، تعدادی از دولتهای اروپایی را نیز خدعه‌گر و غیرقابل اعتماد می‌داند. دولت جمهوری اسلامی باید مرزبندی خود را با آنها با دقّت حفظ کند؛ از ارزشهای انقلابی و ملّی خود، یک گام هم عقب‌نشینی نکند؛ از تهدیدهای پوچ آنان نهراسد؛ و در همه حال، عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد و حکیمانه و مصلحت‌جویانه و البتّه از موضع انقلابی، مشکلات قابل حل خود را با آنان حل کند. در مورد آمریکا حلّ هیچ مشکلی متصوّر نیست و مذاکره با آن جز زیان مادّی و معنوی محصولی نخواهد داشت.” (رهبر انقلاب؛ بند دوم توصیه ششم گام دوم انقلاب اسلامی، ۲۲ بهمن ۱۳۹۷)

۲) جوانان فرانسه پاسخ دهند: بدنبال اظهارات تو در تأیید کاریکاتور توهین‌آمیز به پیامبر اسلام (ص). نواده آن پیامبر رحمت؛ رهبر انقلاب اسلامی تو را شایسته جواب ندانستند و خطاب به جوانان فرانسوی پیامی کوتاه صادر کردند.: ” بسمه تعالی -جوانان فرانسه! از رئیس جمهور خود بپرسید: چرا از اهانت به پیامبر خدا حمایت می‌کند و آن را آزادی بیان می‌شمارد؟ آیا معنی آزادی بیان این است: دشنام و اهانت، آن هم به چهره‌های درخشان و مقدس؟ آیا این کار احمقانه، توهین به شعور ملتی نیست که او را به ریاست خود انتخاب کرده است؟ سؤال بعدی این است که چرا تردید در هولوکاست جرم است؟ و اگر کسی چیزی در این‌باره نوشت باید به زندان برود، اما اهانت به پیامبر آزاد است؟ (۷ آبان ۱۳۹۹) “

سخن پایانی

. بر اساس آیه ۵۷ سوره مبارکه مائده ” ای اهل ایمان، با آن گروه از اهل کتاب و کافران که دین شما را به فسوس و بازیچه گرفتند دوستی مکنید و از خدا بترسید اگر به او ایمان آورده‌اید.” وبرمبنای تفسیر نور اقای قرائتی:” کیفر دنیوی کسانی که به دین خدا و مقدّسات مذهبی توهین می‌کنند، قطع رابطه است. براساس صراحت لا تَتَّخِذُوا … در روابط با دیگران، احترام به مقدّسات یک شرط ضروری است.” [۱۴]

· حماقت فرانسه فرصتهای خوبی را در حوزه‌های مختلف بوجود آورده است، اما دولت ما سیاست سکوت وتماشا درپیش گرفته است! درحوزه انسانی-فطری: با پلشتی هتک پیامبران آسمانی؛ دولت-ملت ها قابل فراخوانی واجماع موضوع گیری وجریان سازی هستند. درحوزه دینی-اسلامی: ادیان به ویژه مذاهب اسلامی قابلیت اجماع سازی دارند. درحوزه سیاسی: صلح آمریکایی-عربی با صهیونیسم در محور رسول خدا (ص) قابلیت قطع همکاری و بلکه انهدام است! و….

· ضروری است دولت جمهوری اسلامی به‌عنوان یک کشوری مقتدربا نظام اسلام ناب و ام القرای جهان اسلام؛ از حالت انفعال در حوزه دیپلماسی خارج شده و با اقدامات مدبرانه انقلابی؛ مانند اخراج سفیر کشور شرور فرانسه که کمترین پاسخ به وقاحت ماکرون است، نشان دهد که در برابر گستاخی به ساحت قدسی پیامبر اعظم (ص) کوتاه نمی‌آید.

· وزارت خارجه و یا نهادهای مشابه سیاسی و فرهنگی ایران باید دفاع حقوقی و دیپلماتیک از اسلام را با بهره گیری از تمام ظرفیت ممکن در فعال سازی نهادهای دیپلماتیک سایر کشورها رادر دستور کار وظایف خود قرار دهد.

· جرم سب النبی یکی از مصادیق اهانت به مقدسات اسلام است اما به دلیل اهمیتی که دارد، مجازات قتل برای آن در نظر گرفته شده است و این حکم، یکی از احکام مسلّم اسلامی است. وبایستی از محاکم حقوقی پیگیریهای لازم صورت گیرد.

· لازم است کلیه کالاهای فرانسوی؛ تحریم گردیده و ممنوعیت خرید وفروش اعمال گردد.

· تجارب دهه‌های اخیر مبین اینست که علاوه بر بد عهدی آنان، روابط ما با فرانسه چه در بعد اقتصادی، چه در ابعاد دیگر، زیانش بیش از منافع ملی‌مان بوده و تداومان ضرورتی نداشته. ولازم است تا هنگام فراهم شدن تعاملات برابر، امتناع شود واز فرصت‌های پیش آمده با تکیه بر توان خودی، خلأها جبران و شکوفایی اقتصاد ملی رقم بخورد.