مقوله ی مهندسی در جنگ، از دیرباز مورد توجه طراحان جنگهای قبیله ای، ملی، مذهبی و جهانی بوده است و استفاده ی هرچه بهتر از آتش، آب، موانع طبیعی و حتی استفاده از فصل مناسب جهت حمله را می توان به عنوان عوامل مهم در پیروزی نام برد .

با گذشت زمان و پیشرفت سلاح های جنگی، مهندسی نیز شیوه های جدیدتری پیدا کرد و به عنوان یک واحد مستقل مورد توجه قرار گرفت. بطوریکه در برخی از ارتش ها، یگان مستقلی به نام واحد مهندسی تشکیل گردید. براساس تعریف ناتو مهندسی جنگ – فارغ از گرایش‌ها و خدمات – برای مدیریت کردن و سازمان دادن محیط عملیات و نبردها فعالیت می‌کند و در مانورها با بخش پشتیبانی برای محافظ از نیروها و بهبود عملکرد و کارائی ادوات جنگی و انفجاری و محافظت محیطی با کمک گرفتن از هوش مهندسی و تجسس نظامی همکاری می‌کند.

در ارتش ایران نیز واحد مستقلی برای مهندسی وجود داشت. پس از شروع جنگ تحمیلی، باتوجه به اینکه عراق، با امکانات و تجهیزات زیاد و حمایت های فراوان کشورهای دنیا، وارد جنگ با ایران شد، ضرورت فعالیت های مهندسی به حدی بود که با واحدهای مهندسی ارتش نمی شد، به مقابله با دشمن پرداخت. لذا جهاد سازندگی، سپاه و ستاد جنگ های نامنظم وارد این عرصه شدند. با گذشت زمان و مشخص شدن اهمیت مهندسی رزمی، واحدهای مهندسی رزمی نیز توسعه یافته و امکانات بیشتری به آنها اختصاص می یافت. همچنین هرچه از جنگ می گذشت، تجربه در زمینه ی مهندسی رزمی افزایش یافته و خلاقیت های بیشتری در این زمینه، بروز می کرد.

مهندسی رزمی در دفاع مقدس

در طول تاريخ جنگ ها از يگان هاي مهندس به عنوان يك عنصر حساس و كارآمد ياد شده و نتايج به دست آمده ازعملیات هاي گذشته نشان داده است كه كاربرد اصولي مهندسي تا چه حد در موفقيت رزم و انجام مأموريت موثر بوده است. تجارب حاصله از دوران دفاع مقدس و بررسي جنگ هاي نوين، بار ديگر نقش كارساز يگان هاي مهندسي را تأييد نموده و حتي بعضي از صاحب نظران بر اين باورند كه چنانچه از اين يگان ها به گونه اي صحيح و عملي بهره برداري گردد قادرند چون بازویي توانمند، رزم را پشتيباني نمايند.

در دوران دفاع مقدس عمده فعالیت های مهندسی رزمی در میدان نبرد بر عهده  سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی وهمچنین ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده که این نوشتار به تاریخچه شکل گیری یگان های مهندسی رزمی ارتش پرداخته شده است .

تاریخچه و سازمان یگانهای مهندسی رزمی در ارتش

‌‌ایران نخستین کشور دنیاست که دارای سازمان و یک ارتش مجهز و یکپارچه بوده است.تاریخچه تشکیل نیروی زمینی در ایران به دوره مادها برمی گردد. در آن زمان نیروی زمینی به دو نیروی پیاده نظام و سواره نظام تقسیم می شد. در دوران حکومت هخامنشیان ، ارتش ایران در اوج قدرت و اعتلا شکل گرفته و این سرزمین دارای ارتش منظم، یکپارچه، قدرتمند و صاحب سبک در‌‌سیستم های رزم و جنگ بوده است. در این دوره نیروی زمینی شامل ۷ رسته از جمله رسته مهندسان بود. در واقع تاریخ تشکیل رسته مهندس به این دوره برمی گردد. سپس در دوره اشکانیان نیروی زمینی تغییر ساختار داده و به دو گروه سواران و پیادگان تقسیم گردیده که گروه سواران دارای اهمیت ویژه‌ای در این دوران بوده است.در دوره ساسانیان پادگانها تشکیل و بعد از آن دوران یعنی در زمان صفویان و افشاریان ، ارتش شکلی منسجم تر و هماهنگ تر به خود گرفته و تقریباً این روند تا زمان آغا محمد خان قاجار ادامه می یابد. در دوره قاجار و با تلاش میرزا تقی خان امیرکبیر تحولی در ارتش ایجاد و با روی کار آمدن رضا خان پهلوی رسماً نیروی زمینی تشکیل و به ۵ لشکر ، چهار تیپ مستقل و دو واحد توپخانه سازماندهی گردید. با انتقال حکومت رضاخان به فرزندش در سال ۱۳۲۰ محمدرضا پهلوی تمام همت خود را جهت تقویت ارتش و نیروی زمینی به جهت حفظ عنوان ژاندارم بودنش در منطقه خلیج فارس به پشتیبانی آمریکا به کار گرفت. به گونه‌ای که می بینیم با اختصاص تقریباً ۴۰ درصد از بودجه کشور به ارتش؛ استعداد یگان‌های رزمی نیروی زمینی را به ۱۰ لشکر، ۴ تیپ مستقل و ۵ گروه توپخانه تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ افزایش می دهد.

‌‌به منظور افزایش قدرت رزمی یگان‌های نیروی زمینی در آن زمان یک گروه مهندسی تحت عنوان گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی در سال ۱۳۵۴ تشکیل و این یگان در پشتیبانی قرارگاههای عملیاتی مناطق با ساختاری که در ادامه به آن اشاره خواهد شد، ماموریت‌های محوله چه در زمان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه در زمان جنگ تحمیلی و بعد از آن را انجام می دهد. شایان ذکر است گروه مهندسی مزبور با هدف پشتیبانی آموزشی از مرکز آموزش مهندس در پادگان مهندسی بروجرد و در جوار این مرکز مستقر گردیده  و هم اکنون نیز گاهی از امکانات و تجهیزات آن در امر آموزش دوره‌های متشکله در دانشکده مهندس مرکز آموزش بهره برداری می گردد. در ادامه ضروری است اشاره شود در ساختار قدیمی نیروی زمینی جهت پشتیبانی مهندسی از لشکرها اعم از پیاده و زرهی یک گردان مهندسی رزمی شامل ارکان و گروهان ارکان و سه گروهان مهندسی رزمی و یک گروهان پل سازماندهی گردیده بود. تفاوت ساختاری گردانهای مهندسی رزمی لشکرهای پیاده و زرهی نخست مربوط به گروهان پل آنها بود. در لشکرهای پیاده پل پانل(بیلی) و در لشکر‌های زرهی پل شناور پی ام پی سازماندهی شده ، و دیگر آنکه تجهیزات این دو گردان متناسب با ماموریت لشکر مربوطه تقریباً متفاوت بود. در تیپ‌های مستقل نیز پشتیبانی مهندسی به عهده یک گروهان مهندس بوده که به صورت سازمانی به هر تیپ مستقل پیاده، زرهی و یا هوابرد یک گروهان مهندسی  رزمی اختصاص  می یابد.

شایان ذکر است برابر بررسی به عمل آمده همزمان با تشکیل لشکر‌ها و تیپ‌های مستقل به ترتیب گردانها و گروهانهای مهندسی رزمی با ساختاری تقریباً به شکل امروزی شکل گرفته و رفته رفته با واگذاری تجهیزات و بسط سازمان تغییر ساختار یافته‌اند.

یگان‌های مهندسی نیروی زمینی ارتش

با توجه به اموری که یگان‌های مهندس انجام می دهند به طبقات ذیل تقسیم می شوند که عبارتند از:

• الف)یگان‌های مهندسی رزمی:این یگان‌ها شامل عناصر سازمانی تیپ های پیاده، زرهی و هوابرد می باشد.
• ب)یگان‌های مهندسی پشتیبانی رزمی:این یگان‌ها شامل گروه‌های مهندسی رزمی بوده که در پشتیبانی قرارگاههای مناطق قرار می گیرد.
• پ)یگان‌های مهندس ساختمان:این یگان‌ها به طور غیر مستقیم با احداث ساختمانها و فعالیت در مناطق عقب ، نیروهای رزمی را پشتیبانی می نمایند.مانند گردان ساختمان فرماندهی ساختمان و تاسیسات نزاجا
• ت)یگان‌های مهندس نقشه بردار: این مسئولیت در حال حاضر به اداره جغرافیایی نیروهای مسلح واگذار گردیده است.
• ث)یگان‌های تدارک و نگهداری مهندسی
• ج)یگان‌های مهندس خدمات فنی
• چ)قرارگاه پاکسازی

‌‌همانگونه که اشاره گردید با توجه به گسترده بودن یگان‌های مهندسی در نیروی زمینی درادامه این فصل تنها به تاریخچه تشکیل و سازمان یگان‌های عمده مهندسی که در ۸ سال دفاع مقدس و در دوران بازسازی کشور حضور فعال داشته‌اند پرداخته و در این میان به چگونگی تشکیل معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل نزاجا و مرکز آموزش شهدای مهندس نیز به طور اجمال اشاره خواهد شد.

در جریان جنگ جهانی دوم و لزوم تشکیل رسته مهندسی در ارتش‌های مترقی و جنگ دیده جهان، هسته اصلی رسته مهندسی نیز در نیروی زمینی ایران شکل گرفت. در ابتدا هرگونه فعالیت مهندسی که نیازمند ابزار و وسایل خاصی بود و سربازان عادی قادر به انجام آن نبودند به رسته مهندسی محول می گردید. بهترین و باهوش ترین سربازان را در اختیار رسته مهندسی قرار می دادند. با وجود مسئولیت‌های سنگینی که برعهده آنها بود وسایل کارشان تنها به بیل و کلنگ محدود می شد. از سال ۱۳۲۴ با واگذاری تجهیزات فنی جدید و پر قدرت رسته مهندسی راه توسعه و پیشرفت را تا به امروز طی نموده است. به استناد مدارک موجود در مرکز آموزش مهندسی، در سال۱۳۲۷ بر اساس نیازهای یگان‌های نیروی زمینی یگانی تحت عنوان استحکامات به طور مستقل در لشکرها تشکیل شد که تقریباً وظایف فعلی رسته مهندسی را انجام می داد. با تغییر عنوان یگان استحکامات به یگان مهندسی در سال ۱۳۳۰ رسماً دانشکده مهندس فعالیت فرهنگی خود را جهت پرورش کارکنان متخصص رسته مهندسی تحت نظر دانشکده نظامی در عباس آباد تهران آغاز نمود.

دانشکده مهندسی در سال ۱۳۴۴ به پادگان لشکرك تغییر مکان نموده و با تقویت ساختار و تغییر عنوان مجدد در سال ۱۳۴۶ با نام مرکز مهندس به فعالیت‌های آموزشی خود ادامه داد. متعاقب آن در نیمه اول سال ۱۳۴۹ این مرکز از پادگان لشکرك به پادگان جی  و در نهایت در تاریخ ۱/۹/۱۳۵۰ مرکز مهندس تحت فرماندهی سرتیپ ستاد  معتمدی و با استعداد ۴ یگان (شامل گروهان قرارگاه، گردان ۴۳۶ مهندسی رزمی،یگان خدمات پشتیبانی نوع ب ،گردان دانشجویان) و قسمت مدیریت آموزش که مسئولیت ارائه آموزش به دوره‌های متشکله را به عهده داشت به شهرستان بروجرد انتقال یافت . لازم به ذکر است در نخستین مرحله انتقال مرکز مهندسی به شهرستان بروجرد در سال۱۳۵۰ تعدادی از کارکنان با استعداد ۵۵ نفر افسر، ۱۰۷ نفر درجه دار، ۲۶ نفر کارمند و تعداد ۷۹ نفر دانشجویان دوره عالی تحت آموزش و ۳۷ نفر دانشجوی دوره مقدماتی به شهرستان بروجرد منتقل گردیدند. با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در سال۱۳۵۷ مرکز مهندس به مرکز آموزش مهندسی تغییر عنوان یافته و پیرو آن در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۸مجدداً این یگان با عنوان مرکز آموزش شهدای مهندسی مشغول انجام فعالیت های آموزش تخصص رسته مهندسی می باشد.

گروه ۴۱۱ مهندسی دفاعی و پدافند غیر عامل نزاجا

‌‌‌     این گروه تحت عنوان گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی در تاریخ ۱۵/۲/۱۳۵۴ در محل پادگان مهندسی بروجرد به فرماندهی سرهنگ مهندس ستاد ابراهیم بیت الهی و به استعداد ۵ یگان شامل گروهان قرارگاه، گردان ۴۳۶ مهندسی رزمی، گردان ۴۰۹ مهندسی رزمی،گروهان ۴۰۱ پل و گروهان پل ام ۴ تی ۶ تشکیل و در سال ۱۳۸۶ به عنوان گروه۴۱۱ مهندسی دفاعی و پدافند غیر عامل نزاجا تغییر عنوان یافت. هنوز بیش از ۵ سال از تشکیل گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی نگذشته بود که جنگ تحمیلی عراق علیه ایران آغاز گردید.در آن زمان گروه ۴۱۱ به استعداد تقریباً ۲ گردان مهندسی رزمی،۲ گروهان پل، یک گروهان راهسازی وگردان  ۴۱۴ پل (که عملاً زیر امر لشکر ۹۲ زرهی اهواز در منطقه جنوب فعالیت می نمود. بزرگترین یگان مهندسی رزمی نیروی زمینی به حساب می آمد. قاعدتا این گروه با تجهیزات مربوطه تنها قادر به پشتیبانی از یگانهای سازمانی یک قرار گاه به استعداد چند لشکر وتیپ مستقل رزمی بود. قبل از شکل گیری یگانهای مهندسی سپاه پاسداران که استعداد آن  در عملیات شکست حصر آبادان از یک تیم مهندسی تجاوز نمی کرد و نیز نهاد جهاد سازندگی که تولد آن تقریباً مقارن با آغاز جنگ تحمیلی بود، گروه ۴۱۱با یگانهای پیش گفته به عنوان بازوی توانمند مهندسی رزمی نیروی زمینی در کنار گردانها وگروهان های  مهندسی لشکر ها وتیپ های مستقل، پشتیبانی مهندسی لازم را علی رغم تمامی کاستی ها، تحریمات و مشکلاتی که گریبانگیر یگانهای نزاجا در بدو پیروزی انقلاب بود، در تمامی مناطق عملیاتی به عمل آوردند. این گروه که در ادامه به تاریخچه تشکیل یگانهای تابعه آن پرداخته خواهد شد در ۸ سال دفاع مقدس تعداد ۱۴۲ شهید، ۲۹۵ جانباز و ۳۱ نفر آزاده را به میهن اسلامی تقدیم نمود.

تاریخچه تشکیل یگان‌های سازمانی گروه۴۱۱  :

• ۱-گروهان قرارگاه گروه ۴۱۱ از تاریخ ۱۵/۲/۱۳۵۴ با اختصاص کارکنان رسته مهندس از لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه، پشتیبانی منطقه ۳ و گروه ۱۱ توپخانه تشکیل گردید.
• ۲-گردان ۴۳۶ مهندسی رزمی که تاریخچه تشکیل آن در بخش قبل گذشت ، شامل گروهان ارکان و سه گروهان رزمی و یک گروهان پل پانل(بیلی) بوده که با انتقال مرکز آموزش مهندسی در نیمه دوم سال ۱۳۵۲ از پادگان جی تهران به پادگان فعلی در ۱۰ کیلو متری شهرستان بروجرد منتقل و با تشکیل گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی در اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ جزء یگان‌های سازمانی گروه قرار گرفت. گردان ۴۳۶ از سال ۱۳۸۶ به عنوان گردان ۴۳۶ مهندسی دفاعی و پدافند غیر عامل تغییر عنوان نمود.
• ۳-گردان ۴۰۹ مهندسی رزمی که از سال ۱۳۵۰ جزء یگان‌های سازمانی پشتیبانی منطقه ۳ محسوب می گردید با انحلال سپاه دوم شیراز از پشتیبانی منطقه ۲ منتزع و همزمان با تشکیل گروه ۴۱۱ به این یگان انتقال داده شد.گردان ۴۰۹ به استعداد سه گروهان مهندسی رزمی و یک گروهان ارکان از سال ۱۳۸۶ به عنوان گردان ۴۰۹ مهندسی دفاعی و پدافند غیر عامل تغییر نام یافت. در ساختار جدید نیروی زمینی ، این گردان درتیر ماه  سال ۱۳۹۰ از گروه ۴۱۱ جدا و به گروه ۴۲۲ مهندسی دفاعی و پدافند غیرعامل نزاجا انتقال یافت.
• ۴-گروهان پل ام ۴ تی ۶  و گروهان پل پی ام پی که از یگان‌های سازمانی لشکر ۹۲ زرهی بوده ، با تشکیل گروه ۴۱۱ از تابعیت این لشکر خارج و تحت عنوان گردان ۴۱۴ پل به سازمان گروه ۴۱۱ مزید گردید و تا  تشکیل گروه ۴۲۲ پل شناور جهت انجام مأموریتها ی محوله زیر امر لشکر ۹۲ زرهی اهواز باقی می ماند .
• ۵-گروهان ۴۰۱ پل پانل جزءیگان‌های مرکز آموزش مهندسی بوده که با تشکیل گروه ۴۱۱ در تاریخ ۱۵/۱۲/۱۳۵۴ از مرکز آموزش مهندسی منتزع و جزء یگان‌های سازمانی گروه ۴۱۱ قرار گرفت.

یگان‌هایی که برحسب نیاز تشکیل و به سازمان گروه ۴۱۱ اضافه گردیده است.به شرح ذیل می باشد :

• ۱-گروهان ۴۸۵ پل پانل در تاریخ ۷/۱/۱۳۵۶ تشکیل گردید.
• ۲-گروهان ۴۲۰ خدمات از تاریخ ۷/۱/۱۳۵۶ تشکیل گردید. و با انحلال آن در مورخه ۲۹/۴/۱۳۶۶ گردان ۶۶۶ پشتیبانی به استعداد ۵ گروهان (گروهان ارکان- گروهان آماد و ترابری-گروهان تعمیر و نگهداری-گروهان بهداری و گروهان اداری)شکل گرفت.
• ۳-گروهان ۴۲۵ تجهیزات و گروهان ۴۲۱ تخلیه کن در تاریخ ۷/۱/۱۳۵۶ تشکیل که با ادغام این یگان‌ها گردان ۴۱۸ راهسازی به استعداد ۴ گروهان شکل گرفت. این گردان در تاریخ ۲/۲/۸۶ به گردان حفار و راهسازی تغییر عنوان یافت. برابر طرح ثامن نزاجا این گردان در سال ۱۳۹۰ به دو گردان راهسازی و گردان تونل تبدیل گردید.
• ۴-گروهان ۴۲۲ پل اس در مورخه ۲۰/۱۲/۱۳۵۹ تشکیل و در تاریخ ۱۵/۵/۱۳۶۱ ،استعداد یگان مورد نظر به یک دسته تقلیل یافته و به سازمان گروهان ۴۸۵ پل مزید گردید
• ۵-گروهان ۴۳۸ پل از لشکر۸۴ پیاده لرستان در مورخه۱۹/۱۲/۱۳۸۹ جدا و به شهرستان بروجرد منتقل و در تابعیت گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی قرار گرفت.
• ۶-آتشبار۳۶۱ شلیکا گروه ۵۵ توپخانه در مورخه۱/۵/۱۳۹۰ از اصفهان به شهرستان بروجرد منتقل و در تابعیت گروه ۴۱۱مهندسی رزمی قرار گرفت.
• ۷-با ادغام گروهان های ۴۰۱و۴۳۸و۴۸۵ پل در آذر ۱۳۹۰گردان ۴۱۲پل تشکیل ودر تابعیت گروه ۴۱۱مهندسی رزمی قرار گرفت.
• ۸-گروهان بهداشت و درمان از گردان ۶۶۶پشتیبانی در دی ماه ۱۳۸۹جدا وبه صورت مستقل در تابعیت گروه مذکور قرار گرفت.

گروه ۴۲۲ مهندسی دفاعی

بدون شک عملیات عبور از رودخانه از پیچیده ترین و منحصر به فردترین عملیات‌های نظامی جهان است که سازماندهی دقیق، سرعت بالا و کنترل عبور و مرور مناسب، لازمه اجرای موفقیت آمیز آن بوده و نیازمند وسایل عبور کارآمد و کافی جهت نیروهای عبور کننده از رودخانه خواهد بود. یگان‌های مهندسی پل‌های شناور از جمله یگان‌های نیروی زمینی هستند که نقش اساسی در متمرکز نمودن نیروها در مراحل اولیه عملیات در ساحل دور را ایفاء می‌نمایند.

همزمان با بسط و گسترش یگان‌های ارتش و بنا به نیاز نیروی زمینی در دهه ۵۰ دو گروهان پل شناور ام ۴ تی ۶ و یک گروهان پل شناور پی ام پی که از یگان‌های سازمانی لشکر ۹۲ زرهی خوزستان بوده با تشکیل

گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی از تابعیت لشکر خارج و به گروه ۴۱۱ اختصاص یافت.

گردان ۴۱۴ پل شناور که از ۳ یگان مزبورتشکیل گردید، اگر چه زیر امر لشکر ۹۲ زرهی فعالیت می‌نمود لیکن همچنان در زمره یگانهای سازمانی گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی به حساب می‌آمد.

در تاریخ ۱/۵/۱۳۶۰ به علت نیاز عملیاتی، یگان‌های پل جمعاً به استعداد (۲گروهان پل ام ۴ تی ۶ -۴گروهان پل شناور پی ام پی-یک گروهان طراده جی اس پی به نام گروهان ظفر ویک گروهان ارکان)در پادگان دغاغله استقرار یافته و با تجهیز و واگذاری وسایل جدید، این یگان از تاریخ ۱۵/۵/۱۳۶۹ با عنوان گروه ۴۲۲ پل شناور [ با یک گردان ۴۱۴ پل شناور و یک گردان پل مختلط ۴۱۶  به صورت مستقل در تابعیت نیروی زمینی قرار گرفت. در سال ۱۳۸۶ این یگان به نام گروه ۴۲۲ مهندسی دفاعی و پدافند غیر عامل نزاجا تغییر عنوان یافت. لازم به ذکر است که این یگان تعداد ۹۵ نفر شهید و۲۰۳نفر جانباز و۴ نفر مفقود الأثر را به میهن اسلامی در ۸ سال دفاع مقدس  تقدیم نموده است.

گردانها و گروهانهای مهندسی رزمی لشکرها و تیپهای مستقل

تکمیل ساختار سازمانی یگان‌ها عمدتاً به صورت تدریجی و پیرامون هسته اصلی انجام می‌پذیرد. روند شکل گیری و تکمیل و تغییر ساختار سازمان تا بدانجا ادامه می‌یابد که یگان قادر باشد ماموریت‌های به روز صادر شده از طریق رده مافوق را به نحوه مطلوب انجام دهد.

آنگونه که در بخش‌ نخست اشاره گردید در سازمان قبلی نیروی زمینی، در هر لشکر اعم از پیاده و زرهی یک گردان مهندسی رزمی با ساختاری تقریباً مشابه و در هر تیپ پیاده، زرهی و هوابرد یک گروهان مهندسی در نظر گرفته شده بود. اگرچه به علت عدم وجود مدارک و سوابق کافی به طور قطع نمی‌توان تاریخ تشکیل گردان‌ها و گروهان‌های مهندسی مزبور را تعیین کرد، لذا می‌توان به این موضوع استناد نمود که با روی کار آمدن محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۲۰ کشور شاهد تقویت ارتش و گسترش نیروی زمینی گردید و هسته های اصلی تعدادی از یگان های عمده از آن زمان به بعد شکل گرفت. لیکن نبایستی از نظر دورداشت که تعداد قابل توجهی از یگان های عمده نیروی زمینی که در ادامه به  تاریخ تشکیل بعضی از آن ها و نیز یگان های مهندسی مربوطه اشاره می شود از دهه ۴۰ به بعد تشکیل گردیده اند.

• گردان ۴۴۶ مهندسی لشکر ۱۶ زرهی در سال ۱۳۴۲ در بطن لشکر ۳۰ پیاده مراغه وابسته به ارتش یکم تأسیس و در سال ۱۳۴۸ در تابعیت لشکر ۱۶ زرهی قرار گرفت. این گردان در ۸ سال دفاع مقدس درعملیات های بیت المقدس، والفجر ۱و۲، خیبر، بدر، قادر و والفجر ۸ شرکت و تعداد ۷۵ نفر شهید، ۱۳۹ نفر جانباز و یک نفر آزاده را به میهن اسلامی تقدیم نموده است.
• در سال ۱۳۵۲ تیپ ۴۴ سندباد از شهر چهل دختر به خرم آباد منتقل و به نام تیپ ۸۴ پیاده لرستان نام گذاری گردید. گروهان ۴۳۸ مهندسی که در آن زمان در پشتیبانی مستقیم تیپ مذکور قرار داشت به شهرستان خرم آباد رجعت نمود و در پادگان بدرآباد اسکان یافت. این یگان در سال ۱۳۵۳ در مناقشات مرزی ایران و عراق در مرز مهران حضور داشته و قبل از آغاز جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۸ همزمان با دو گردان پیاده از یگان های تابعه تیپ جهت سرکوب اشرار و منافقین به کردستان اعزام و مدت ۹ ماه در شهرهای پاوه و نوسود اجرای مأموریت نموده است.این یگان در سال ۱۳۵۹ همراه با دو گردان ۱۱۱ و ۱۸۲ پیاده در طیف یگانهای عملیاتی قرار گرفت. گروهان ۴۳۸ مهندسی در سال ۱۳۶۵ که تیپ ۸۴ پیاده به لشکر ۸۴ تغییر سازمان داد به گردان ۴۳۸ مهندسی ارتقاء یافته و ضمن حضور در عملیات های مختلف در جنگ تحمیلی در عملیات پاکسازی مناطق آلوده به مین و گلوله های عمل نکرده همپای با سایریگان های مهندسی شرکت فعال نموده است. لازم به ذکر است گروهان ۴۳۸ مستقل مهندسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با شروع قائله کردستان یک دسته مهندسی رزمی جهت انجام مأموریت های مربوطه به گردان ۱۳۹ پیاده به منطقه عملیاتی پاوه و نوسود و به فرماندهی سروان مهندس علی شریفی فرد اعزام نموده است.
• با ادغام دو لشکر ۱و۲ پیاده تهران در ابتدای جنگ و در سال ۱۳۵۹ لشکر ۲۱ حمزه سیدالشهدا(ع) تشکیل گردید. این لشکر به همراه گردان مهندسی خود (گردان ۴۵۵ مهندسی) در طول جنگ با تقدیم شهدای زیادی کارنامه درخشانی را از خود به یادگار گذاشت .
• در دی ماه سال ۱۳۰۰ واحدهای مختلف نظامی خراسان با یکدیگر ادغام و لشکر ۶ شرق (خراسان) تشکیل گردید. همزمان یگان مهندسی این لشکر نیز شکل گرفته و عهده دار وظایف مربوطه گردیده است. به نحوی که می بینیم در طرحی که در سال ۱۳۳۷ تحت عنوان طرح« ارتش درخدمت مردم» به مورد اجرا در آمد گردان مهندسی با بهره گیری از تجهیزات مهندسی همگام با سایریگان های لشکرشرکت نموده و اقدامات مهندسی لازم از جمله برف روبی جاده های کوهستانی منطقه را به عهده می گیرد. این لشکر که بعدها به نام لشکر۷۷ پیاده ثامن الائمه(ع) نام گرفت به همراه گردان ۴۱۵ مهندسی در جنگ تحمیلی ۸ ساله شرکت نموده و برگ زرینی را به تاریخ این مملکت افزود که اوج آن رشادت ها را می توان در عملیات ثامن الائمه(ع) که منجر به شکستن حصر آبادان گردید مشاهده نمود.
• هسته اصلی گردان ۴۱۹ مهندسی لشکر۸۸ زرهی در سال ۱۳۵۲ در پادگان امام رضا(ع) مراغه شکل گرفت. این گردان قبل از جنگ تحمیلی در پاکسازی منطقه کردستان و درگیری های داخلی آن همراه با سایر عده های تیپ ۳۰ گرگان و لشکر۲۱ حمزه سیدالشهداء (ع) از تاریخ ۱۱/۱/۵۹ تا ۲/۲/۶۰ شرکت نموده است. گروهان های این گردان در جنگ تحمیلی در مأموریت های مختلفی به طور مستقل و یا در قالب گردانی شرکت فعال داشته اند. گروهان دوم گردان ۴۱۹ در منطقه گیلان غرب از تاریخ ۱/۳/۶۰ به مدت ۹ ماه در اختیار تیپ جدیدالتأسیس ۵۸ ذوالفقار که فاقد یگان مهندسی بود قرار گرفت و از آن تاریخ به بعد تا سال ۱۳۶۴ پشتیبانی مستقیم مهندسی تیپ ۳۰ گرگان در محورهای گیلان غرب، سرپل ذهاب، مله کبود، سومار و مریوان را برعهده داشت. در بهمن سال ۱۳۶۲ که تیپ ۱ لشکر۸۸ در مریوان تشکیل گردید گروهان مهندسی از زیر امر لشکر۳۰ خارج و در تابعیت تیپ ۱ قرار گرفت. در بهمن ماه سال ۱۳۶۲ تیپ ۳ این لشکر با پشتیبانی یک گروهان مهندسی در سومار مستقر و مأموریت های محوله را به انجام رسانید. لازم به ذکر است گردان ۴۱۹ مهندسی در تاریخ ۲۴/۴/۶۱ به یگان سازمانی خود در لشکر ۸۸ زاهدان ملحق و از تاریخ ۱/۵/۱۳۶۱در پادگان سهراب آباد خاش مستقر گردید.
• با انحلال سپاه ۴ گروهانهای گردان مهندسی سپاه به تیپ های لشکر ۷ پیاده کرمانشاه اختصاص یافتند .گروهان یکم این گردان به تیپ همدان – گروهان دوم به تیپ کرمانشاه و گروهان سوم به تیپ سنندج واگذار گردید . گروهان دوم مهندسی این گردان در واقع هسته اصلی گردان ۴۳۴ مهندسی لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه (لشکر ۷ پیاده قدیم ) را بدین ترتیب تشکیل داده است. گردان مهندسی لشکر ۸۱ زرهی که پشتیبانی مهندسی لشکر را بر عهده داشت عمده فعالیتش به امورات ساختمانی و جاده سازی خلاصه می گردید به نحوی که در سال ۱۳۳۵ واحد مهندسی را بیگاری می نامیدند. و اولین آرم رسته ، نشان بیل و کلنگ داشت . در سال ۱۳۳۴ گروهان ارکان به سازمان ۳ گروهان دیگر مهندسی گردان ۷ مهندسی لشکر مزید گردید و از آن زمان گردان با تغییر نام به گردان ۴۳۴ مهندسی فعالیتهای مهندسی خود را توسعه و توانست در قبل از انقلاب و در طول ۸ سال دفاع مقدس و بعد از آن در پاکسازی مناطق آلوده به مین و مواد منفجره در غرب کشور فعالیت چشم گیری را از خود نشان دهد این گردان در طول ۸ سال دفاع مقدس بالغ بر ۵۰ شهید را تقدیم ملت سر افراز ایران نموده است . گردان مهندسی لشکر ۲۸ پیاده سنندج در سال ۱۳۴۶ به نام یگان ۱۰۱ مهندسی رزمی جزء یکی از واحد های ارتش  یکم محسوب می گردید که در پادگان شماره ۳ کرمانشاه مستقر و در سال ۱۳۴۷ از کرمانشاه به همدان انتقال و به گردان ۴۱۷ مهندسی تغییر نام پیدا کرد. این یگان پس از مدت یک سال مجدداً به کرمانشاه رجعت نموده و پس از انحلال ارتش یکم و تشکیل سپاه یکم در سال ۱۳۴۹ از کرمانشاه به مراغه تغییر مکان نمود. پس از پنج سال اقامت در مراغه در شهریور ماه ۱۳۵۴ گردان ۴۱۷ مهندسی به سنندج منتقل و در پادگان این شهر مستقر گردید. و در این هنگام یک گروهان پل نیز به سازمان گردان مزید گردید. و تا سال ۱۳۹۱ که طرح ثامن نیروی زمینی اجرا گردید، همچنان به فعالیت های مهندسی خود در لشکر ۲۷۸ پیاده ادامه داد. عناصر این گردان از اسفند ماه ۱۳۵۷ که پادگان سنندج به محاصره ضد انقلاب قرار گرفت تا عملیات ۸ سال دفاع مقدس در درگیری های داخلی و در مناطق عملیاتی غرب کشور حضور فعال داشته  و تنها در عملیات بیت المقدس ۵ تعداد ۱۲ نفر شهید را تقدیم میهن اسلامی نموده است .
• به منظور مقابله با تهدیدات عراق در منطقه جنوب کشور لشکر ۹۲ زرهی خوزستان در سال ۱۳۴۳ تشکیل و در منطقه مستقر گردید . گردان ۴۲۹ مهندسی لشکر با ارکان و سه گروهان مهندسی رزمی و یک گروهان پل، پشتیبانی مهندسی را از لشکر مزبور فراهم نمود. با آغاز جنگ تحمیلی یک گروهان تجهیزات غیر سازمانی و یک گروهان رزمی (گروهان ۴ مهندسی ) به آن مزید گردید . با گسترش دامنه جنگ تحمیلی و افزایش فعالیت یگانهای مستقر در منطقه جنوب پنج گروهان غیر سازمانی دیگر (شامل گرو هان قایق – گروهان کمپرسی – گروهان آجر پزی – گروهان ظفر و گروهان شهادت) تعداد گروهان های این گردان به دوازده گروهان بالغ گردید گروهان ۴۲۹ مهندسی رزمی در اکثر عملیات های که در منطقه عملیاتی جنوب اجرا گردید حضور فعال و بیش از ۶۰ نفر شهید را به میهن اسلامی تقدیم نموده است .

علاوه بر هشت گردان مهندسی رزمی (گردان مهندسی۴۱۵ لشکرپیاده ۷۷ ثامن الائمه(ع) – گردان مهندسی۴۳۸ لشکر۸۴ پیاده لرستان – گردان مهندسی۴۵۵  لشکر پیاده ۲۱ حمزه – گردان مهندسی۴۴۶ لشکر ۱۶زرهی قزوین – گردان مهندسی۴۱۹ لشکر۸۸ زرهی زاهدان – گردان مهندسی۴۲۹ لشکر ۹۲زرهی  خوزستان – گردان مهندسی۴۱۷  لشکر ۸۱زرهی کرمانشاه)که تاریخچه تکوین و تشکیل آن ها به خوبی  به صورت مشروح بیان گردید، گردان ۴۰۷ مهندسی رزمی لشکر ۶۴ پیاده و گروهان های مهندسی رزمی تیپ۳۷ زرهی،  گروهان های مهندسی رزمی تیپ۵۵ هوابرد، گروهان های مهندسی رزمی تیپ۴۰ پیاده که از یگان های تشکیل شده در قبل از انقلاب اسلامی می باشند به همراه گردان ۴۱۰ مهندسی رزمی لشکر ۲۳ پیاده، گردان ۴۳۰ مهندسی رزمی لشکر ۳۰ پیاده، گردان ۴۵۸ مهندسی رزمی.

لشکر ۵۸ پیاده (این لشکرها در ماههای اول جنگ از تیپ به لشکر ارتقا یافتند.) و گردان ۴۱۸ راهسازی تابع گروه ۴۱۱ مهندسی و همچنین گروهان مهندسی رزمی تیپ ۲۵ تکاور، گروهان مهندسی رزمی تیپ۳۵ تکاور، گروهان مهندسی رزمی تیپ ۴۵ تکاور که در طول سال های جنگ تشکیل گردیدند، با انجام مأموریت های مهندسی در سراسر جبهه های نبرد حق علیه باطل و تقدیم صدها شهید(۳۶۹ شهید پایور و ۳۴۰ شهید وظیفه در مدت زمان جنگ تحمیلی) و جانباز و آزاده سهم بسیار بزرگ و سرنوشت سازی در دفاع از این آب و خاک به خود اختصاص داده اند که تا ابد همچون برگ زرینی در دفاع مقدس خواهد درخشید.

نامبرده تغییرات ساختار یگان های مهندسی ارتش را در نوع تهدیدات دشمن و تغییر مأموریت های یگان های رزمی برمی شمارد و در این خصوص اظهار می دارد:

اساساً ما چرا یک ارتش منظم و کلاسیک را تشکیل می دهیم. برای اینکه یک وظیفه خطیر که همانا دفاع از مرز و بوم و حفظ ثغور است به آن محول کنیم. لذا در همین راستا و بر اساس دکترین نظامی نیروهای مسلح، نوع و حجم تهدیدهایی که از سوی دشمنان منطقه ای و فرامنطقه ای متصور است در قالب نیروهای زمینی، هوایی، دریایی و… برابر مأموریت هایی که برای هر یک تعریف می کنیم ارتش را سازماندهی کرده، تجهیز می کنیم  و آموزش می دهیم، طرح های آمایش سرزمینی را بازنگری و تمرینات مختلف به ویژه رزمایش های صحرایی برای یگان ها طرح ریزی و اجرا می نماییم تا ضمن ایفای نقش بازدارندگی به عنوان یکی از عناصر قدرت داخلی نظام چنانچه از سوی دشمن مورد تهدید واقع شدیم بدون فوت وقت به وظیفه ملی و سازمانی مان عمل کرده و جلوی دشمن را در زمین، هوا و دریا سد کنیم تا پیشروی آن را کند و کانالیزه نموده و سپس نسبت به بیرون راندن، تنبیه و سرکوب متجاوز اقدام نماییم. بنابراین ارتش میبایست در هر شرایطی آماده نبرد و اجرای مأموریت باشد.

یگان های مهندسی ارتش در طول شش دهه تا پیروزی انقلاب اسلامی دچار تغییرات عمده ای شدند تا توانستند مأموریت های پشتیبانی و مهندسی از یگان های رزمی را به خوبی اجرا نمایند. با شروع جنگ تحمیلی و سال های پس از آن، يگان های مذکور در قالب ۱۶ گردان مهندسی رزمی(۸ گردان مهندسی رزمی لشکرهای پیاده، ۴ گردان مهندسی رزمی لشکرهای زرهی، دو گردان مهندسی رزمی با یک گردان راهسازی و یک گردان مهندسی پل شناور تابع گروه ۴۱۱۱ مهندسی)، ۶ گروهان مهندسی رزمی تیپ های مستقل پیاده، زرهی، تکاور و هوابرد، با حداکثر توان و آمادگی رزمی(کارکنانی و تجهیزاتی)همپای سایر یگان های رزمی و عملیاتی ارتش با اجرای مأموریت های محوله و انجام وظایف سازمانی( ایجاد موانع و سد موانع، تخریبات نظامی، جاده سازی، احداث و پاکسازی میادین مین، احداث پل های تجهیزاتی و …)به عنوان پشتیبانی مهندسی یگان های رزمی در کلیه عملیات های آفندی و پدافندی مختلف در سراسر مناطق عملیاتی شمال غرب، غرب، جنوب غرب و جنوب حضوری فعال داشته و نوانست با تقدیم صدها شهید، جانباز و آزاده سرافراز، برگی دیگر بر افتخارات خود بیافزاید.

احیای مهندسی رزمی ارتش

“در طول یک سال یا دو سال قبل از شروع جنگ، ۵۷ تا ۵۹ اصلا ساختار ارتش به هم ریخت. گفتند هرکسی، هرجایی که می خواهد، برود. درجه داران دژ را بردند در يگان‌هاي ديگر مستقر کردند، هرکسی رفت شهر خودش. رسته ی آجوداني شد راننده ی تانک و مدت خدمت سربازي را به يكسال كاهش دادند و… در چنین شرایطی، ارتش تا دندان مسلح عراق وقتی چنین وضعی را می بیند  می گوید حمله می کنم و شش روزه تهران هستم… حساب این را نمی کند، که نفس مسیحایی امام، ملت را به جبهه می کشاند، هرچند من اعتقاد دارم که سریع، ارتش خودش را جمع کرد…فرماندهان و کارکنان، غیرتمندانه وارد جبهه شدند.آن زمان می گفتند ارتش طاغوتی، ارتش غیرتوحیدی و … تنها کسی که ایستاد در مقابل این انحراف، حضرت امام بود.

امیر تفرشی فرمانده گروه۴۱۱ (فرماندهی گروه از فروردین ماه ۱۳۵۹ لغایت تیر ماه ۱۳۶۲) در خصوص مشکلات و احیای مهندسی رزمی بعد از انقلاب و ورود آن به عرصه نبرد می گوید:

“مشکلات عبارت بود از : فشار بی‌هدف برای نقل و انتقادات و به هم خوردن سامانه پشتیبانی حتی برای تهیه اقلام فاسدشدنی جیره غذایی – کارشکنی مخالفین انقلاب و اسلام نماها – ضعف آموزش –ضعف انضباط – درگیری با فرمانده مرکز آموزش مهندسی، استنباط کردم که اکثر مشکلات «عجالتاً» ناشی از بی‌انضباطی است و برای بالا بردن انضباط راهی جز آموزش نیست و نبود! بنابراین باید به هر ترتیب کارکنان را جمع کرد و آموزش داد، (حتی) اگر نتیجه‌اش کم باشد و لذا موارد فوق را به‌طور مختصر باز می‌کنم تا شاید ان‌شاءالله راه‌گشا باشد.

– با نقل و انتقالات پس از انقلاب و باز شدن فضای سیاسی تعدادی از کارکنان از موقعیت سوءاستفاده کرده و خواهان خدمت در شهر خود شدند و نیروی زمینی هم تحت فشار با این امر موافقت نمود و لذا سیل درجه داران انتقالی از شهرستان‌ها به بروجرد و از بروجرد به یگان‌های نزاجا در شهرستان‌ها شروع شد. راننده بولدوزر و تریلی و گریدر از « گروه ۴۱۱» رفت و به جای آن‌ها راننده تانک و نفر بر آمد، درجه دار دسته مهندسی رزمی رفت درجه‌دار زرهی پیاده و ….آمد و از دست کسی کاری ساخته نبود. و البته  این وضع ادامه داشت تا این‌که جنگ تحمیلی شروع شده و بدین ترتیب بافت و سازمان یگان‌ها بهم خورد. و اگر نبود فرمان امام خمینی ( ره) مبنی بر شرکت کارکنان در عملیات – ابتدا حضور در عملیات مبارزه با اشرار- معلوم نبود چه می‌شد.

– سامانه پشتیبانی- با پیروزی انقلاب و جابجائی تعدادی از کارکنان سامانه پشتیبانی و مسیر تدارک قطعات، پوشاک و غیره مختل شد. و چون قرار‌دادهای تامین مواد فاسد شدنی غذای سربازان ابطال شده بود. مشکلات عدیده‌ای بوجود آمد ولی با عنایت پروردگار این مشکل هم کم و بیش بر طرف شد.

– درگیری با فرمانده «مرکزآموزش مهندسی» – در سال ۱۳۵۸ سرهنگ خوشنویسان جانشین لشکر قزوین شد و شخص دیگری فرمانده مرکز آموزش، ایشان پس از ورود به مرکز چون سابقه‌ی قبلی مدیریت و فرماندهی نداشت و محیط بعد از انقلاب هم محیط آرام و بی سروصدا نبود و کارکنان جرات داشتند مشکلات و ناراحتی‌های خود را بیان نمایندو بعضی از فرماندهان زیر دست، گاهی با فرمانده جرّ و بحث می‌کردند، لذا مرعوب محیط و موقعیت خود شده بود. از طرفی از نفوذ تعدادی از افسران و درجه ‌داران انقلابی خوف داشتند، تصمیم گرفت که تعدادی را از سَرِ راه خود بردارد. و لذا اکثر افسرانی که بعد از انقلاب مصدر اداره مرکز آموزش « مهندس رزمی» و گروه ۴۱۱ مهندسی رزمی بروجرد بودند در پست افراد ناباب قرار داده و به نیروی زمینی گزارش کرده که این تعداد کمونیست هستند و باید از خدمت رها گردند. نظر به این‌که رئیس اداره آجودانی نزاجا افسران مذکور خوشنویسان و من و دیگران را می‌شناخت، ترتیب اثر داده نشد، ولی آثار این گزارش مسلماً در روحیه‌ی کارکنان تحت فرماندهی اثر سوء گذاشت.

– ضعف انضباط – جا به جایی غیر منطقی کارکنان، کم شدن مدّت خدمت سربازان وظیفه و ترخیص تعدادی از آن‌ها کار را به جایی رسانیده بود که امنیّت و حفاظت زاغه‌های مهمّات و نگهبانی و حتّی دژبانی درب پادگان با اشکال مواجهه بود. آن‌هایی هم که حضور داشتند و نگهبانی می‌دادندظاهراً اطمینانی به آن‌ها نبود چرا که بعضاً منافقین و اسلام نماها در داخل آن‌ها بودند و نفوذ داشتند. صرف‌نظر از گروه‌های مذکور افرادی بودند که خوش نداشتند، دستور اجرا کنندو می‌خواستند مستقل باشند. بطور مثال مشاهده کردم یکی از افسران ارشد گروه، دستورات را اجرا نمی‌نماید، با او مذاکره کردم. استنباط کردم سیستم فرماندهی و یا شاید مرا هم قبول ندارد، به وی گفتم چی باعث شده که تمرّد ‌کنی؟! اگر مرا قبول نداری، چه کسی را قبول داری؟! من سرهنگ هستم تو سرگرد، من شاگرد اوّل دانشکده فرماندهی ستاد بوده‌ام و در اکثر دوره‌ها شاگرد اوّل، مراحل فرماندهی از فرمانده دسته تا فرمانده گردان و گروه را طی کرده‌ام، پس چه چیزی از تو کم دارم که به خودت اجازه می‌دهی به راه خود بروی، ضمن این‌که تو شاگردم بوده‌ای و اگر چیزی بلد هستی من به شما یاد دادم. پس از این مذاکره تهدید کردم که نیازی به تو ندارم، و مرخص هستی، وقتی ملاحظه کرد که تیرش به سنگ خورده، راه مسالمت آمیز را در پیش گرفت.

پس از بررسی به این نتیجه منتهی شد ، که برای بالا بردن سطح انضباط و جمع و جور کردن کارکنان راهی جز اجرای برنامه‌های آموزشی نیست. و اجرای برنامه هم در داخل پادگان امکان پذیر نبود پس آموزش در اردوگاه « در صحرا» انتخاب شد.

– آموزش- اعتقاد بر این بود از طریق آموزش می‌توان به نظم و انضباط کمک کرد و از طرفی در دانشکده فرماندهی و ستاد « دافوس» پردازش اخبار و اطلاعات را آموخته بودم و قرائن و شواهد حاکی از شروع جنگ بین ایران و عراق بود. لذا تصمیم گرفتم هر طور شده آموزش را برای« کارکنان» شروع نمایم. آن‌هم  در اردوگاه، که یگان در اردوگاه بیشتر در کنترل بود. اگر خودم با یگان‌ها به اردوگاه نمی‌رفتم انتظار نبود که در اجرای هدف « آموزشی» موفق باشم و تصمیم گرفتم با یگان در تمام مدّت در اردوگاه باشم و این کار را کردم. و ابتدا از گردان‌ها شروع کردم. و تعدای از گروه‌ها مستقل نیز به اردوگاه رفتند. در حال آموزش جنگ شروع شد. مدّت اردوگاه یک هفته بود. و اگرچه آموزش ایده‌آل نبود ولی در موقعیت و شرایط آن زمان بسیار خوب و به جا بود و در اردوگاه بود که توانستم آمار را کنترل کنم و بعضی از مقررات و آئین نامه‌ها و دروس مهندسی رزمی را بازخوانی و مهم‌تر این‌که فرماندهان جرات و شهامت بیشتری برای اداره‌ی یگان پیدا کردند چرا که قبل از آن هیچ‌گاه فرماندهان نمی‌توانستند تمامی یگان مربوطه را کنترل نمایند. برای من ارتقای سطح انضباط بر آموزش اولویت داشت. چرا که کمیت و کیفیت آموزش، تعمیر و نگهداری و …. به انضباط بستگی داشت. و هنوز هم همینطور است و در اردوگاه بود که من توانستم افسران و تعدادی از درجه ‌داران را شناسائی و برای آینده عملیات و کنترل و … تصمیم گیری نمایم.

هتگامی‌که لشکر ۱۶ قزوین در دزفول و اندیمشک مستقر گردید. فاقد گردان مهندسی بود، گردان مهندسی لشکر در کردستان درگیر بود. ضمن این‌که آمادگی رزمی نیز نداشت. تیمسار ولی الله فلاحی فرمانده‌ی نیروی زمینی شب هنگام به من زنگ زد و گفت لشکر ۱۶ در حال استقرار است و فاقد گردن مهندسی آیا می‌توانی یک گردان مهندسی به این لشکر مأمور کنی؟ جواب مثبت دادم و گردان ۴۰۹ مهندسی رزمی که آموزش اردوگاهی را به اتمام رسانیده و کم و بیش آماده شده بود به ویژه پس از دستور حضرت امام خمینی ( ره) فوراً مقدمات اعزام گردان فراهم شد. و این اوّلین یگان از گروه بود. که در منطقه دفاع مقدّس مستقّر می‌گردید. البته قبل از آن، تجهیزات و گروه‌های مهندسی رزمی گردان‌های ۴۳۶ مهندسی رزمی و ۴۰۹ مهندسی رزمی به غرب و شمال غرب کشور از جمله کرمانشاه فرستاده شده بودند. ولی یک یگان منسجم نبودند، پس از مدّتی گردان مهندسی لشکر ۱۶ جهت آمادگی به محلّ اردوگاه گروه مهندسی در بروجرد اعزام و بعد از آمادگی نسبی به دزفول عزیمت و گردان ۴۰۹بعد از چند ماه پشتیبانی از لشکر قزوین آزاد گردید

نماینده ارتش در پروژه مهندسی رزمی نیز در خصوص علل تحلیل ارتش و احیای آن که بالطبع در یگان های مهندسی ارتش نیز موثر بوده اظهار داشتنه است که:

بررسی سیر تحول و تکامل ارتش طی شش دهه از شروع حکومت پهلوی اول(۱۳۲۰-۱۲۹۹) تا پایان حکومت پهلوی دوم(۱۳۵۷-۱۳۲۰) و دگردیسی های صورت گرفته و تغییرات عمده بوجود آمده طی چند مرحله نشان میدهد که ارتش براساس تغییر در نوع و حجم تهدید، شرایط سیاسی حاکم بر منطقه و کشور و به ویژه نقشی که به عنوان ژاندارم منطقه در معادلات سیاسی و نظامی ایفا می نمود همواره چه به لحاظ ساختار نیروی انسانی و چه از نظر تجهیزات سازمانی رو به رشد و بالندگی بوده و برابر اظهار نظر اکثر کارشناسان نظامی در پایان دهه ۵۰ هجری شمسی در منطقه قدرت اول نظامی محسوب می شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و شرایط و ضرورت های حاکم بر انقلاب و نظام سیاسی کشور، لزوم پاکسازی ارتش از عناصر وابسته به نظام پهلوی، ضعیف شدن رابطه اقتصادی، سیاسی و نظامی با آمریکا و بلوک غرب، کم توجهی به تهدیدهاي دشمنان قسم خورده و فرصت طلب منطقه، توطئه گروهک های ضد انقلاب مبنی بر انحلال ارتش، جابجایی بی حساب و کتاب کارکنان متخصص و حساس یگان های مختلف ارتش، تقلیل مدت سربازی از دو سال به یک سال، تعدیل ادر ارتش و… موجب تضعیف و تحلیل قدرت ارتش گردید تا آن جا که دشمن دیرینه ایران یعنی عراق و صدام حسین را به هوس انداخت تا با خیال خام فتح ۶ روزه تهران، با ارتشی تا بن دندان مسلح به مرزهای زمینی، هوایی و دریایی کشور حمله و تجاوز نماید. ولی زهی خیال باطل که در همان روزهای آغازین جنگ و با حمایت های همه جانبه انقلاب و مردم و به ویژه نفس مسیحایی حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) که به طور معجزه آسایی در کالبد ارتش دمیده شد و به آن روحی تازه بخشید، ارتش و به تبع آن یگان های مهندسی خیلی زود خود را احیاء و همان ساختار سازمانی آسیب دیده و تجهیزات سازمانی موجود توانست با محوریت بسیجیان، سپاه پاسداران و جهادگران دلاور و از جان گذشته با کند کردن ماشین جنگی ارتش بعث، متوقف کردن و سد کردن پیشروی آن و سپس شروع عملیات های آفندی وبا تقدیم ۴۸۰۰۰ شهید و هزاران جانباز و آزاده، درس خوبی به یاوه گویان جنگ قادسیه بدهد که تا سال های سال هیچ کشوری جرات تجاوز به ایران عزیز را نداشته باشد. گرچه عمده عملیاتهای بزرگ وسرنوشت ساز جنگ توسط سپاه انجام شده است و کارهای بزرگ مهندسی دفاع مقدس مانند پل خیبر و پل بعثت وجاده سید الشهدا و…. نیزکارهای حین عملیاتها توسط سپاه وجهادسازندگی صورت گرفته است ، لکن نظر به اینکه عمده مواضع پدافندی در اختیار ارتش جمهوری اسلامی بوده است ، و مهندسی ارتش نیز اقدامات زیادی انجام داده است ، که قابل تقدیر است .