مهندسی نقش محوری درشکل گیری خط دفاعی ، پشتیبانی در عملیات و حین و بعد از عملیاتهای رزمندگان و نیز مناطق پدافندی و نقاط استقراری یگانها داشته و تاثیر زیادی در سهولت امر دفاع و نیز ارتقا امنیت جانی و خسارات مادی دارا بوده است .

رسالت عملیات مهندسی در به تثبیت رسانیدن عملیات های رزمندگان اسلام علیه قوای دشمن خلاصه و تفسیر می شود. به این معنی که هرگاه عملیات مهندسی نمی توانست نقش خود را به نحو احسن و طبق برنامه انجام دهد، ضمانتی برای حفظ و بقای عملیات ها وجود نداشت؛ علاوه بر آن که در حین عملیات خسارات بسیار زیادی از لحاظ جانی و مالی وارد می شد. که همه نمایانگر نقش مهندسی و رسالت عملیات مهندسی در ایجاد ثبات و تأمین در خطوط مقدم جبهه ها بود.

نیروهای مهندسی رزمی برای ماموریتهای مورد نیاز صحنه های دفاع از ماشین آلات و تجهیزات مهندسی بهره گیری می کردند، که اهم این تجهیزات در ادامه معرفی میشود:

• الف – پمپ

پمپ به دستگاهي اطلاق مي گردد كه انرژي مكانيكي را از يك منبع خارجي اخذ و به سيالي (معمولاً مايع) كه از آن عبورمي نمايد، انتقال دهد . در نتيجه انرژي سيال بعد از خروج از ماشين افزايش مي يابد. از اين دستگاه براي انتقال سيال به يك ارتفاع معين و يا حركت سيال در مدارهاي مختلف هيدروليكي و سيستم هاي لوله كشي و به طور كلي انتقال سيال از نقطه اي به نقطه ديگر استفاده مي شود. (نشریه شماره ۴، ص ۷۱۸)

پمپ از اولين وسايلي است كه بشر براي بهره گيري هر چه بيشتر از منابع آب آن را اختراع كرده و به تدريج انواع و اقسام آن را براي استفاده در شرايط مختلف ابداع نموده است . (نشریه شماره ۴، ص ۷۱۸)

موارد استعمال پمپ

پمپ ها در کارهای ساختمانی به طور وسیعی برای فعالیت های زیر به کار می روند:

• خارج کردن آب جمع شده از گودال ها، تونل ها و غیره
• خشک کردن آب سدهای موقت
• تهیه آب برای کانال ها، آبگیرها و مصارف دیگر مثل فواره ها یا آبپاش ها
• انتقال و تأمین آب برای تأسیسات و شبکه های آبرسانی و سایر تأسیسات زیربنایی
• پایین آوردن سطح آب برای کارهای حفاری
• تزریق در پی (نشریه شماره ۴، صص ۷۱۹-۷۲۰)

عواملی که باید در انتخاب پمپ ها درنظر گرفت به ترتیب عبارتند از:

• قابلیت اعتماد
• قابلیت دسترسی به قطعات یدکی
• سادگی ساختمان پمپ که اجازه تعمیر آسان را بدهد
• نصب اقتصادی و کارکرد اقتصادی آن (نشریه شماره ۴، ص ۷۲۰)

– انواع پمپ

مکانیسم و نحوه ی انتقال انرژی مکانیکی از پمپ به سیال، در پمپ های مختلف به قدری متفاوت است که نمی توان یک نظریه جامع را در مورد انواع پمپ ها بکار برد. تقسیم بندی پمپ ها براساس عوامل مختلفی صورت می گیرد. این تقسیم بندی می تواند برمبنای کاربرد، ساختمان داخلی، نحوه ی انتقال انرژی به سیال و سرانجام نوع سیال عبوری انجام شود. متداول ترین نحوه ی تقسیم بندی پمپ ها بر مبنای نحوه ی انتقال انرژی به سیال است. در این روش، پمپ ها به دو دسته ی اصلی تقسیم بندی می گردند:

۱- پمپ دینامیکی

پمپ های دینامیکی پمپ هایی هستند که انتقال انرژی از آنها به سیال به طور دایمی انجام می گیرد. که شامل پمپ های سانتریفوژ، محوری و نیمه سانتریفوژ می گردد.

– پمپ جابجایی

پمپ های جابجایی پمپ هایی هستند که انتقال انرژی از آنها به سیال به صورت متناوب یا پریودیک می باشد. که شامل انواع پمپ های دورانی و پمپ های رفت و برگشتی می شود.

• ب- کمپرسور

کمپرسور در حقیقت از لحاظ ماهوی و نحوه ی عملکرد تفاوت چندانی با پمپ ندارد و از همان مکانیزم بهره می گیرد. کمپرسور، پمپ، هواکش و دمنده همگی به طریقی سیالات را جابجا می کنند. پمپ دستگاهی است که سیالات تراکم ناپذیر(معمولاً مایعات) را به تراز، سطح یا فشار بالاتر انتقال می دهد. درحالی که کمپرسور سیالات تراکم ناپذیر(معمولا گاز) را به سطح بالاتری از فشار می رساند و درحقیقت گاز را با افزایش فشار جابجا می کند. آنچه که می توان به طور مشخص در تفاوت کمپرسور با هواکش و فن ارائه نمود این است که در کمپرسور هدف نهایی تولید فشار است که با ایجاد جریان همراه است ولی درفن ها هدف ایجاد جریان است که با کمی افزایش فشار همراه است.

– موارد استعمال کمپرسور

کمپرسورها دارای کاربردهای متفاوتی هستند و در صنایع سبک وسنگین بکار می روند. اما اگر بخواهیم یک تقسیم بندی کلی از نظر کاربرد داشته باشیم، می توان آنها را به دسته های زیر تقسیم نمود:

الف) کمپرسورهایی که در ابزارهای بادی صنعتی به کار می روند نظیر:

چکش های پرداخت، مته ها و سوراخ کن ها، دریل واگن، انواع چکش ها، آچارهای بادی ضربه ای و …. کمپرسورهایی که از آنها برای ایجاد جریان هوا با سرعت و فشار بالا استفاده می شود. به دو دسته تقسیم میشود:

۱) استفاده مستقیم از هوا برای تمیز یا خشک کردن سطوح، مانند تمیز کردن ماشین های تراش در کارخانجات و خشک کردن سطوح مرطوب

۲) استفاده از فشار و جریان برای پاشش مواد؛ مانند پاشش رنگ در صنعت رنگ، پاشش ذرات ساچمه ای یا ماسه ای در فرایند شات بلاست یا سند بلاست.

– انواع کمپرسور

براساس امکان حرکت و جابجایی، دو نوع کمپرسور وجود دارد:

۱- کمپرسور ثابت:

کمپرسور ثابت معمولاً در جایی به کار می رود که هوای متراکم برای مدت طولانی(نظیر کارخانجات و پالایشگاه ها) مورد نیاز باشد. کمپرسور ممکن است دورانی و یا رفت و برگشتی یک مرحله ای، دو مرحله ای و یا چند مرحله ای باشد. مقدرا کل هوا ممکن است به وسیله ی یک یا چند کمپرسور تدارک گردد. کمپرسور ثابت را ممکن است با انرژی بخار، موتور الکتریکی و یا موتور احتراق داخلی به کار انداخت. ظرفیت کمپرسورهای ثابت تا حدود ۱۰۰ متر مکعب در دقیقه و به ندرت تا ۲۵۰ متر مکعب در دقیقه می رسد.

۲- کمپرسور متحرک(سیار)

کمپرسورهای متحرک را زمانی مورد استفاده قرار می دهند که لازم باشد به دفعات تجهیزات برای انجام کار از جایی به جای دیگر منتقل شوند. کمپرسور را ممکن است روی یک شاسی با چرخ های لاستیکی یا فلزی و یا فقط روی شاسی نصب نموده و توسط یدک کش ها آن را جابجا نمود. کمپرسور متحرک می تواند دارای موتور بنزینی یا دیزلی باشد. این کمپرسورها به صورت یک مرحله ای و یا چند مرحله ای در دسترس می باشند. از این کمپرسورها برای انجام پروژه های عمرانی و در کارگاه های متحرک استفاده می شود. ظرفیت این کمپرسوها تا حدود ۱۸ متر مکعب در دقیقه است.

• ج- چکش تخریب

چکش تخریب  جزء یکی از بزرگترین ابزار های برقی دستی به منظور انجام هرگونه تخریب می باشد . از ویژگی های یک چکش تخریب می توان بیان نمود که ابزاری سنگین و بسیار قدرتمند است که می توان برای انجام عمل تخریب همانند خراب کردن انواع محیط ، دیواره های بتنی و… از آن استفاده نمود .

به عبارتی دیگر چکش تخریب یک ابزار قدرتمند به منظور تخریب دیوارهای بزرگ ساخته شده از بتن می باشد. و هم اینکه چکش تخریب ابزاری همیشگی برای سرویس دهندگانی هستند که کار ساخت و ساز را انجام می دهند و جز ابزار هایی می باشد که همواره در انبار ابزار آنها وجود دارد . چکش تخریب های گوناگونی تا به حال ایجاد شده اند که برای کارهای مختلف از هر کدام از آنها استفاده می شود . نوعی چکش تخریب ساده وجود دارد که که برای تخریب محیط های خیلی سر سخت استفاده نمی شود و در برابر آن، چکش تخریب های تخریبی وجود دارد که اصطلاحا به آنها چکش تخریب صنعتی می گویند و مختص کارهای سنگین و سر سخت می باشد.

در هنگام نصب یک پنجره بر روی یک دیوار بتونی ، در صورتی که می خواهید یک کار بدون عیب و نقص انجام دهید، چکش تخریب می تواند بهترین ابزار برای کار مورد نظر شما باشد. قدرتی که چکش تخریب ایجاد می کند، در نتیجه می توناید یک کار بدون عیب و نقص را پیاده سازی کند و یک حفاری تمیز داشته باشید . چکش تخریب برای تخریب همه نوع بتن ، بلوک ، کاشی ، از چکش تخریب استفاده نمائید. در ضمن یکی دیگر از ویژگی های چکش تخریب این است که در محیط های عجیب و غریب می توانید از آن استفاده نمائید. شکل ظاهری یک چکش تخریب استاندارد، به شکل ، یک اندازه حدوداً بزرگ، دارای بدنه سنگین و یک دسته بلند می باشد. که شخصی که از چکش تخریب استفاده می کند می تواند با گرفتن دسته چکش تخریب ، نیروی فوق العاده ای را به محیط مورد نظر خود برای انجام عمل تخریب وارد نمائید.

استفاده از چکش تخریب برای انجام عمل تخریب،  فقط محدود به دیوارهای بتنی نمی شوند بلکه هر محیطی که دارای ضخامت زیاد، و اندازه بزرگی می باشد مورد استفاده قرار می گیرد . اما این را هم باید دانست که استفاده نادرست از چکش تخریب می تواند باعث ایجاد آسیب های جبران ناپذیری شود .

• د- دریل واگن

مجموعه بازوی کشویی و قسمت حفاری که روی یک شاسی متحرک سوار می شوند، دریل واگن نامیده می شود که اغلب برای حفر چال در معادن روباز برای نمونه گیری و خرج گذاری، نصب لوله های ژئوترمال، سوار کردن اوگر، چکش های ته چال، سرمته تیغه دار و غیره به کار می رود. عملیات حفاری در این ماشین با هوای فشرده یا نیروی هیدرولیکی صورت می گیرد. برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار هنگام چالزنی، برخی واگن دریل ها مجهز به دستگاه جمع آوری گرد و غبار هستند.

اساسا دریل واگن، یک مته ی حفاری دورانی ضربه ای است که از زنجیر و مته چکشی برای انتقال سرمته به سمت جلو استفاده می کند. کل مجموعه برای اینکه قابلیت مانور بالایی داشته باشد، بر روی شاسی قرار می گیرد. بازوی این ماشین به صورت بازوی معمولی است، ولی در بعضی از مدل ها بازوی تاشو نیز به کار گرفته می شود. با این ماشین به راحتی می توان چال های مورب نیز حفر نمود. این ماشین بسیار سبک، سریع و ارزان است. به طوری که در اکثر کارگاه های حفاری از آن استفاده می شود.  این ماشین از سرمته های دکمه ای و میله حفاری شش ضلعی استفاده می کند. هنوز از سرمته های کاربید تنگستن صلیبی و اسکنه ای برای اهداف خاصی استفاده می شود. دریل واگن در دونوع می باشد:

۱- دریل واگن چرخ لاستیکی

از این دستگاه برای چالهای کم عمق با قطر ۵۵ تا ۱۲۷ میلیمتر استفاده می شود. از این ماشین برای حفر چالهای آتشباری در معادن روباز مانند زغال سنگ، سنگ آهن، حفر چال به منظور اتصال و تثبیت سازه های بتنی، حفر چال به منظور تزریق، حفر چال در داخل تونل ها و گالری ها و غیره استفاده می شود.

این دستگاه تنها به یک اپراتور نیاز دارد. نیروی محرک در این دستگاه هیدرولیک و هوای فشرده می باشد. تمامی قسمت های دستگاه به استثنای مته چکش ته چال آن با سیستم هیدرولیک عمل می نماید، در نتیجه میزان هوای فشرده مصرفی در مقایسه با سایر دریل واگن های بادی( پنوماتیکی) بسیار پایین می باشد. به طور مثال چنانچه حفر چال انفجاری با قطر ۱۱۵ میلیمتر درنظر باشد، یک دستگاه کمپرسور با ظرفیت هوادهی حدود ۱۱ متر مکعب در دقیقه برای راه انداز چکش ته چال جوابگو می باشد.

در حفاری هایی که به جابجایی ماشین به دفعات نیاز باشد، از این نوع دریل واگن استفاده می شود. در این مدل ها

هنگام حفاری، چرخ عقب ۹۰ درجه نسبت به حالت معمولی خود چرخانده و قفل می شود، این کار از حرکت ماشین به سمت عقب جلوگیری می کند.

۲- دریل واگن چرخ زنجیری

از این دستگاه برای حفر چالهای کم عمق با قطر ۸۵ تا ۱۶۵ میلیمتر استفاده می شود. از این ماشین نیز مشابه نوع چرخ لاستیکی، برای حفر چالهای آتشباری، حفر چال به منظور اتصال و تثبیت سازه های بتنی، حفر چال به منظور تزریق و غیره استفاده می شود.این دستگاه نیز تنها به یک اپراتور نیاز دارد، همچنین این ماشین نیز دارای مصرف هوای فشرده پایین می باشد. به طور مثال چنانچه حفر چال انفجاری با قطر ۱۱۵ میلیمتر درنظر باشد، یک دستگاه کمپرسور با ظرفیت هوادهی حدود ۸ متر مکعب در دقیقه جهت راه اندازی چکش ته چال جوابگو می باشد.

• جمع بندی

• اقدامات و عملیات مهندسی رزمی که حاصل انگیزه اسلامی ، تجارب و ابتکارات و خلاقیتهای رزمندگان مهندسی رزمی کشورمان در دوران دفاع مقدس با همین تجهیزات مهندسی وماشین الات محدود بوده است. که تقریبا مشابه خارجی در جنگهای طول تاریخ نداشته یا بسیار کم بوده است.
• لازم است این تجارب مدون و بهمراه مسایل به روز شده به نیروهای مهندسی رزمی محور مقاومت آموزش داده شود.
• ضرورت دارد از تجهیزات روز دنیا که قابلیت بهره برداری در دفاع اینده می باشد،شناسایی ، خریداری و یا تولید شده و در سازمان های نظامی پیش بینی شود و همچنین در سازمان های دولتی بصورت دو منظوره ( نیازهای فعلی و نیازهای دفاعی اینده ) بکارگیری شود.