ماه رمضان، ماه نزول قرآن، ماهی که در آن شب قدر قرار دارد و خجسته‌ترین و بهترین ماه در اسلام و ثواب بیشتر برای اعمال نیک منظور شده و باتوجه به فضلیت این ماه پر برکت بهترین فرصت برای خودسازی و توشه اندوزی در این ماه می‌باشد، لذا در این نوشتار اهمیت و فضيلت این ماه و اعمال مشترک و خاص آن بیان شده است . امید است که مورد بهره برداری علاقمندان قرار گرفته و اینجانب را نیز از دعای خیرخود بی نصیب نگذارید.
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
· خلاصه‌اي از اهميت و فضيلت ماه رمضان
خلاصه اي از اهميت و فضيلت ماه رمضان كه در احاديث و روايت كتاب‌هاي اصول كافي و ميزان الحكمه آورده شده است:
- ماه رمضان، ماه بركت و رحمت و آمرزش است.
- اين ماه نزد خدا بهترين ماه است و روزهايش بهترين روزها و شب‌هايش بهترين شبها و ساعت‌هايش بهترين ساعت‌هاست.
- در اين ماه شما به ميهمانى خدا دعوت شده ايد و در زمره بهره مندان از كرامت خداوند قرار گرفته‌ايد.
- در ماه رمضان نام هاى ميهمانان خدا كه بر او وارد مى‌شوند، نوشته مى گردد.
- خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه خلق خود قرار داد، تا به سبب طاعت او به سوى خشنوديش از يكديگر سبقت گيرند.
- در اين ماه نفس‌هاى شما تسبيح خداست.
- در اين ماه خواب شما عبادت است.
- در اين ماه اعمال شما پذيرفته است.
- در اين ماه دعايتان به اجابت مى‌رسد.
- رمضان، بدين سبب رمضان ناميده شده است كه گناهان را مى‌سوزاند.
- رمضان يكى از نام‌هاى خداى متعال است.
- در نخستين شب ماه رمضان، درهاى آسمان گشوده مى‌شود و تا آخرين شب آن بسته نمى‌شود.
- اگر بنده ارزش ماه رمضان را بداند، آرزو مى‌كند كه سراسر سال، رمضان باشد.
- در اين ماه روزيها قسمت شده و اجل ها نوشته مى شود.
- ماه رمضان، ماه خداست.
- خدا ماه رمضان را ماه روزه و ماه اسلام و ماه پاكيزگى و ماه تصفيه و ماه قيام (به عبادت و شب زنده دارى) قرار داد.
- ماه رمضان ماهى است كه براى گنهكاران طولانى بوده و در دل‌هاى مؤمنان بسيار پرشكوه است.
- ماه رمضان ماهى است كه آرزوها (با اجابت شدن دعاها) درآن نزديك است.
- در ماه رمضان شبى هست بهتر از هزار ماه در اين شب روزيها تقسيم شده و مدت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد، تعيين مى شود.
- در ماه رمضان خداوند حسنات مؤمنان را مضاعف مى‌كند تا به كمال فضيلت و ثواب اين ماه برسند.
- در هر شبى از ماه رمضان هفتاد هزار نفر آمرزيده مى شوند و در شب قدر خداوند به اندازه اى كه در ماه رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز (شب قدر) آمرزيده است، مى‌آمرزد.
- يك شب نماز نافله در اين ماه را برابر با هفتاد شب نماز نافله در ديگر ماه‌ها قرار داده است.
- در اين ماه درهاى دوزخ بسته است.
- در ماه رمضان درهاى بهشت گشوده مى‌شود.
- هر كه اين ماه را دريابد و آمرزيده نشود خداوند او را (از رحمت خود) دور گرداند. به راستى بدبخت آن كسى است، كه اين ماه را پشت سرگذارد و گناهانش آمرزيده نشود.
- اين ماه آغازش رحمت است و ميانش آمرزش و پايانش رهايى از آتش.
- چون هلال ماه رمضان پديد آيد، شياطين به زنجير كشيده شوند. در اين ماه بر هر شيطان سركشى هفت تن از فرشتگان خود را مي‌گمارد كه تا پايان اين ماه همچنان در بند باشد.
- (در دعا) به وسيله اين ماه، ما را برساير امت‌ها ترجيح دادى و با فضيلت آن، ما و نه پيروان ديگر آيين‌ها را برگزيدى، پس به فرمان تو روز آن را روزه گرفتيم و به يارى تو، شبش را به عبادت گذرانيديم.
· اعمال مشترک ماه رمضان
اعمال مشترك این ماه چهار گونه است:
- نخست: اعمالى است كه در هر شب و روز این ماه به جا آورده مى شود:
- خواندن دعای اَللّـهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِكَ الْحَرامِ پس از هرنمازی یومیه در ماه رمضان
- خواندن دعای یا عَلِیُّ یا عَظیمُ * بعد از نمازها ی یومیه
- خواندن دعای اَللّـهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ بعد از هر نماز واجبى
- دوم: كارهایى كه در شب هاى ماه رمضان باید به جا آورد؛ و آن چند چیز است:
- افطار كه مستحب است بعد از نماز, صورت گیرد; مگر آن كه ضعف براو غلبه كرده باشد یا جمعى منتظر باشند.
- با چیز پاكیزه و حلال و به دور از شبهات افطار نماید. و بهتر آن است كه با خرماى حلال افطار كند تا ثواب نمازش چهارصد برابر گردد. اگر با خرما، آب، رطب، شیر، حلوا، نبات و با آب گرم، و یا هر كدام از این‌ها افطار كند، نیز خوب است.
- هنگام افطار دعاهاى وارده در این باره را بخواند؛ از جمله آن كه بگوید:
- اللهم لك صمت و على رزقك افطرت و علیك توكلت(خدایا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار مى كنم و بر تو توكل دارم. تا خدا ثواب هر كسى را كه در این روز روزه داشته است، به او عطا كند، و اگر دعاى اللهم رب النور العظیم را كه سید و كفعمى روایت كرده‌اند بخواند، فضیلت بسیار یابد.
- و روایت شده كه حضرت امیر المومنین على (علیه السلام) هر گاه مى خواست افطار كند مى گفت:
- بسم الله; اللهم لك صمنا و على رزقك افطرنا, فتقبل منا انك السمیع العلیم.
- به نام خدا. خدایا براى تو روزه گرفتیم و به روزى تو افطار كردیم؛ پس از ما قبول كن، زیرا كه تو شنواى دانایى.
- هنگام لقمه اول بگوید:
- بسم الله الرحمن الرحیم; یا واسع المغفرة اغفر لى
- به نام خداوند بخشاینده مهربان؛ اى كه آمرزش به او گسترده است, بیامرز مرا. تا خدا او را بیامرزد.
- و درروایت آمدهاست كه در آخر هر روز از روزهاى ماه رمضان، خدا هزار هزار كس را از آتش جهنم آزاد مى كند؛ پس از حق تعالى بخواه كه تو را یكى از آن‌ها قرار دهد.
- در وقت افطار سوره قدر بخواند.
- در وقت افطار صدقه بدهد و سپس روزه داران را افطار دهد؛ اگر چه به چند دانه خرما یا شربتى آب باشد. و از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) روایت شده كسى كه روزه دارى را افطار دهد, مثل اجر آن روزه دار براى وى خواهد بود; بدون آن كه چیزى از آن كم شود. و نیز از آن او خواهد بود ثواب كار نیكویى كه به جا آورد آن افطار كرده كه فرمود: مومنى كه لقمه اى را در ماه رمضان به مومنى بدهد، حق تعالى براى او اجر كسى را مى نویسد كه سى بندهء مومن آزاد كرده باشد و نیز از آن او است نزد حق تعالى یك دعاى پذیرفته شده.
- در هر شب خواندن هزار مرتبه انا انزلناه آمده است.
- اگر ممكن باشد در هر شب صد مرتبه حم دخان را بخواند.
- در هر شب از ماه رمضان دعاى افتتاح بخواند.
- درروایت آمده كه هر كس در هر شب از ماه رمضان سوره انا فتحنا را در نماز مستحبى بخواند آن سال حفاظت مى گردد.
- و از اعمالى كه مستحب است در شب هاى ماه رمضان به جا آورده شود، خواندن هزار ركعت نماز در سرتاسر این ماه است.
- سوم: كارهاى مربوط به سحرهاى ماه مبارك رمضان است. و آن چند كار است:
- سحرى خوردن, و سحرى را ترك نكند, اگر چه با یك دانه خرماى یا یك لیوان آب باشد. و بهترین سحری‌ها سویق یعنى قاووت و خرما است. و در خبر آمده كه حق تعالى و ملائكه صلوات مى فرستند بر كسانى كه در سحرها استغفار مى كنند، و سحرى مى خورند.
- سوره انا انزلناه در وقت سحرها بخواند، كه هر كس این سوره را در وقت افطار كردن و سحر بخواند گویى ثواب كسى را دارد كه در راه خدا در خون خود بغلتد.
- بخواند دعاى شریفى را كه از حضرت امام رضا(علیه السلام) نقل شده كه فرموده اند: این دعایى است كه حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) در سحرهاى ماه رمضان (دعاى سحر) مى خواندند.
- چهارم : خواندن دعاهای ذکرشده ، که در مفاتیح امده است.
· اعمال ماه مبارک رمضان
در مورد اعمال ماه مبارک رمضان در مفاتیح الجنان اعمال زیادی ذکر شده است :
۱– روزه: که از واجبات بر مؤمنین است. روزه وسیله‌ای است جهت تربیت روح و روان انسان. البته، روزه مختص بدن نیست بلکه روزه زبان، چشم، نفس، قلب، روح و سر نیز ضروری است. روزه زبان عبارتست از: محافظت و نگهداری زبان از دروغ و غیبت و تهمت و امثال این‌ها.
روزه چشم عبارتست از: خودداری نمودن چشم از نگاه کردن به مناظر ممنوعه و حرام. روزه گوش عبارتست از: خودداری کردن از شنیدن سخنان لغو و بیهوده و غیبت و… روزه نفس که عبارتست از: ترک آرزوها و آمال دنیوی و ترک شهوات نفسانی، روزه قلب که عبارتست از: تخلیه قلب از محبت دنیا و زینت‌های آن. روزه روح عبارتست از: تخلیه آن از آرزوی نعمت‌های اخروی. روزه سر عبارتست از: قطع نمودن از غیرخدا و باز داشتن روح و روان از غیر او. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «روزه سپری در برابر آتش است. روزه بگیرید تا تندرست شوید. برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن‌ها روزه‌داری است».
۲– قرائت قرآن: در احادیث آمده است که ماه رمضان بهار قرآن است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «با قرآن به استقبال قرآن بروید. ضمن اینکه ثواب قرائت یک آیه از قرآن در ماه مبارک رمضان برابر است با یک ختم قرآن در ماه‌های دیگر».
۳– دعا و استغفار: ماه رمضان ماه دعا و استغفار است. روایت شده که امام زین‌العابدین(ع) در این ماه جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر لب نمی‌گشود. چراکه طبق فرموده پیامبر(ص): «دعای روزه‌دار ردّ نمی‌شود».
۴- خواندن ادعیه مخصوص ماه مبارک رمضان: که در هر روز و برای تعقیبات نماز وارد شده. مثل دعای یا علی یا عظیم… و دعای اللهم ادخل علی… و دعای افتتاح و دعای سحر و دعای افطار و…
۵- غسل نمودن: در این ماه که ثواب بسیار دارد.
۶– خواندن نمازهای مخصوص ماه مبارک رمضان
۷- افطار که از لحظات بسیار معنوی در ایام رمضان است. خداوند در این زمان هزار هزار کس یعنی یک میلیون نفر را در هر روز از ماه رمضان از آتش جهنم نجات می‌دهد. ضمناً یکی از اعمال پسندیده و خوب ماه رمضان افطاری دادن به روزه‌داران است که طبق روایت از امام صادق(ع) آمده است که افطاری دادن در ماه رمضان اجر کسی را دارد که ۳۰ بنده مؤمن را آزاد کرده باشد.
۸– سحر: پس از افطار، سحر هم از لحظات پر معنویت ایام رمضان است که ادعیه و اعمال مخصوص دارد. در حدیثی آمده است که (حق تعالی و ملائکه صلوات می‌فرستند بر آن‌ها که استغفار می‌کنند در سحرها و سحری می‌خورند) خواندن نماز شب و نافله، دعا و استغفار و… هم از اعمال سحر است.
۹- نیکی در حق مؤمنان، صله رحم، رسیدگی به درماندگان و مستحقان، صدقه و انفاق، خواندن نمازهای واجب و مستحبی، صلوات بر پیامبر(ص)، دعا در حق مؤمنان و گذشتگان، قرائت قرآن و ادعیه، استغفار، یتیم نوازی و… از اعمال این ماه مبارک است.
· اعمال مخصوص شب وروز ماه رمضان
- شب اول ماه : استهلال ماه – خواندن دعای رویت هلال ماه – مجامعت – غسل – زیارت قبر امام حسین ع – شروع به خواندن خواندن ۱۰۰۰ رکعت نماز – دو رکعت نماز – خواندن دعای اللهم آن هذا الشهر المبارک – دعای امام جواد ع – و چند دعای دیگر
- روز اول : غسل در آب جاری – ریختن یک کف گلاب بر سر – دورکعت نماز اول ماه – تصدق – دو رکعت نماز مخصوص – دعای ۴۴ صحیفه کامله – دعاهای ذکر شده
- روز ششم: دو رکعت نماز مخصوص
- روزدهم ماه: مصادف با وفات حضرت خدیجه کبری(علیها السلام) یکی از بزرگترین زنان جهان (در سال دهم بعثت) است.
- شب سیزده ( اول از لیالی بیض ): غسل – چهار رکعت نماز مخصوی- دو رکعت نماز مخصوص –
- شب چهاردهم (دوم از لیالی بیض ): چهار رکعت نماز مخصوص
- شب پانزدهم ( سوم از لیالی بیض؛ از لیالی متبرکه) : غسل – زیارت امام حسین ع – شش رکعت نماز مخصوص – صد رکعت نماز- نماز مخصوص
روزپانزدهم ماه: روز ولادت سبط اکبر رسول خدا(ص)، حضرت امام حسن مجتبی(ع) (در سال سوم هجری) است. دادن صدقه - شب هفدهم: شب بسیار مبارک، ملاقات لشکر پیامبر با کفار قریش در جنگ بدر
روزهفدهم ماه: سال روز پیروزی در جنگ بدر در سال دوم هجری است. صدقه – شکر – غسل - مشترک شبهای قدر: غسل -دورکعت نماز مخصوص- قرآن برسر گرفتن -زیارت امام حسین (ع) – احیا داشتن- صدرکعت نماز – خواندن دعای مخصوص
- شب نوزدهم (یکی از شبهای قدر) : ۱۰۰ مرتبه استغفار مخصوص -۱۰۰ مرتبه لعن بر قاتل امام علی ع – دعای مخصوص – احیا
- روز نوزدهم ماه: سالروز ضربت خوردن امیر مؤمنان علی(ع) به دست ابن ملجم اشقی الآخرین (در سال چهلم هجری) است.
- شب بیست‌و‌‌‌یکم (یکی از شبهای قدر): دعای مخصوص واحیا
- روز بیست و یکم ماه: سالروز شهادت مولای متّقیان، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) (در سال چهلم هجری) است که جهان اسلام را در غم و اندوه عظیمی فرو برد.
- شب بیست و دوم : دعای مخصوص
- شب بیست و سوم ماه (یکی از شبهای قدر) : خواندن ۱۰۰۰ مرتبه سوره قدر – خواندن سوره عنکبوت وروم – دعای مخصوص ودعای فرج – غسل آخر شب – احیا
- مابقی شبها از ۲۴ تا آخر: غسل و دعای مخصوص دارد
- شب بیست وهفتم : غسل – دعای مخصوص
- شب آخر: غسل – زیارت امام حسین – خواندن سوره انعام و کهف و بس – ۱۰۰ مرتبه استغفار-چند دعای مخصوص
- شب عید فطر: غسل- احیا – زیارت امام حسین ع – نماز و دعای مخصوص
- روز عید فطر: گفتن تکبیر مخصوص- کنار گذاشتن زکات ( فطریه ) – غسل – پوشیدن جامه نیکو – بوی خوش- افطار پیش از نماز عید – دعای مخصوص – نماز عید – زیارت امام حسین ع – دعای ندبه
· تطهیر جسم مقدمه تطهیر روح
در زمان‌های زیر غسل کردن بدن به‌عنوان مقدمه تطهیر روح سفارش شده است:
- شب اول ماه
- روز اول ماه
- شب سیزده
- شب پانزده
- شب هفده
- شب نوزده، غروب
- شب بیستم
- شب بیست ویکم
- شب بیست ودو
- شب بیست وسوم، اول شب
- شب بیست وسوم، آخر شب
- شب بیست وچهارم
- شب بیست وپنجم
- شب بیست وششم
- شب بیست وهفتم
- شب بیست وهشتم
- شب بیست ونهم
- شب اول ماه ( شب عید فطر)
- روز اول ماه ( روز عید فطر)
· سخن پایانی
? دعای آخرین جمعه ماه مبارک رمضان[۱] (برابر با روز جهانی قدس)
? شیخ صدوق از جابر بن عبد عبدالله انصاری روایت کردهاند که در جمعه آخر ماه رمضان خدمت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله رسیدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: ای جابر این آخرین جمعه از ماه رمضان است، پس آن را وداع کن و بگو:
? اللهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ صِیَامِنَا إِیَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرْحُوما وَ لا تَجْعَلْنِی مَحْرُوما
? خدایا این ماه را آخرین بار روزه ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار دادهای پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم از رحمت.
?به راستی هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکی از دو خصلت نیکو ظفر یابد: یا رسیدن به ماه رمضان آینده، یا آمرزش خدا و رحمت بیانتهای او.
……………………………………………….با ما
کاش فیض سحر و روزه بماند با ما
نور این طاعت سی روزه بماند با ما
· پایان فرصت
تاحالا قبض تلفن همراهتان را قبل از بیستم ماه پرداخت کردید تا از یک روز مکالمه‌ی درون شبکه‌ی رایگان بهره مند بشید؟
دیدید وقتی یک روز مکالمه‌ی رایگان تموم میشه چه پیامی میاد روگوشی؟
“مشترک گرامی مهلت استفاده هدیه یک روز مکالمه رایگان شما به پایان رسید از این پس مکالمات با نرخ عادی محاسبه خواهد شد ”
این داستان غمناک امروز ماست!
مهلت استفاده ما از یک ماه هدیه و ارزاق اسمانی مضاعف و ثواب‌های چندین برابر در ضیافت الهی درون شبکه و برون شبکه درانتهای ماه رمضان به پایان میرسد و عبادات با نرخ واقعی محاسبه میشود.
درهای جهنم باز،شیطان از غل و زنجیر آزاد میشود،ثواب خواندن هر آیه برابر با همان آیه نه یک ختم قرآن،خواب یعنی خواب نه عبادت،نفس کشیدن یعنی نفس کشیدن نه تسبیح..!
مشترکین عزیزماه مهمانی خدا ، فرصت استثایی ماه بی نظیر چون ابربهاری بسرعت میگذرد ، قبل از پایان یافتن آن تا میتوانید از ان توشه گیرید .
ﺧﺪﺍﯾﺎ
ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﻣﺎﻩ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺑﺎ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺪﻩ…
ﺍﻟﻬﯽ ﻧﺼﯿﺮﻣﺎﻥ ﺑﺎﺵ ﺗﺎ ﺑﺼﯿﺮ ﮔﺮﺩﯾﻢ، ﺑﺼﯿﺮﻣﺎﻥ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮﻧﮕﺮﺩﯾﻢ.
ﺍﻟﻬﯽ ﮐﯿﻨﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﯾﻤﺎﻥ ﺑﺰﺩﺍﯼ، ﺯﺑﺎﻧﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﺗﻬﻤﺖ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭ
ﺍﮔﺮ ﻧﻌﻤﺘﻤﺎﻥ ﺑﺨﺸﯿﺪﯼ ﺷﺎﮐﺮﻣﺎﻥ ﮐﻦ، ﺍﮔﺮ ﺑﻼ ﺍﻓﮑﻨﺪﯼ ﺻﺎﺑﺮﻣﺎﻥ ﮐﻦ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺁﺯﻣﻮﺩﯼ ﭘﯿﺮﻭﺯﻣﺎﻥ ﮐﻦ.
“ﺁﻣﯿﻦ یارب العالمین”
رهبرانقلاب: همه بدبختی‌های بشر بر اثر پیروی از هوای نفس است.
اگر انسان این قدرت را بیابد که برخواهش نفس غلبه پیدا کند، رستگار شده.
ماه رمضان این را در شما بوجود آورده.
پاداشی را که خدا در اوقات ضیافت خود به شما داده، نگاه دارید و رابطه خود را باخدا محکم کنید.۱۸/۱۰/۷۸
- که چه دیر رخ می نمایی و چه با عجله رخت برمی‌بندی
- چقدر انتظار آمدنت سخت است و چقدر غم رفتن‌ات تلخ
· منابع
- مفاتیح الجنان
- صحیفه سجادیه، فیض الاسلامروزه، درمان بیماریهای روح و جسم، بی تا
- «مناسبت‌های رحمانی» ناشر، مرکز رسیدگی به امور مساجد، نوبت چاپ: اول، تابستان ۱۳۹۲
- پایگاه اطلاع‌رسانی دفتررهبری، حضرت آیت‌الله الظمی خامنه ای
- پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی
- سایت جامع فرهنگی مذهبی شهیدآوینی
- https://old.aviny.com
- پایگاه اطلاع‌رسانی شیخ حسین انصاریان
- http://www.erfan.ir
- پایگاه اطلاع‌رسانی نبی اکرم
- http://www.nabieakram.ir/Tahghigh/3-AyameKhas/Ramezan-Kholase-Fazilat.htm
- پایگاه اطلاع‌رسانی اهل بیت
- http://ahlolbait.com
- http://www.erfan.ir
- http://mgo.tehran.ir
- http://www.hojatollah.com
- http://article.tebyan.net
- منبع اعمال مخصوص ماه رمضان، مفاتیح الجنان می‌باشد.که برای بهره بیشتر بایستی به آن رجوع کرد.
منبع : برنامه خودسازی یک ماهه (دوره فشرده در یک ماه) ؛ دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، نشر وانیا؛ ۱۳۹۶
[۱] مفاتیح‌الجنان، اعمال ماه رمضان
