• مقدمه

یکی از مهم ترین موفقیت های ایران در بحرانهای طبیعی و فتنه های دشمنان ، هدایت حکیمانه رهبر انقلاب اسلامی متکی بر تعالیم دین مبین اسلام می باشد.که نمونه اخیر آن در بحران بیماری کرونا تجلی یافته است . از هشدارهای به موقع تا راهبری دستگاههای مختلف در پیش پیش گیری و نیز پیگیری یافتن راههای درمان بیماران و ارتقای سلامتی مردم؛ وبخصوص بروز تجلی بنیه های ایمانی، انگیزه های درونی و نشاط  بخشی جامعه در شرایط بحرانی و مشکلات معیشتی است.  .

یکی از دلایل اثر بخشی بیانات رهبری ، اقدام عملی از سوی خود ایشان به مصداق کونوا به غیر السننتهم بوده است . در این نوشتار ، تمامی سخنان رهبر انقلاب در موضوع مرتبط به عنوان صدر الاشاره در طول دوره بحران ویروس منحوس کرونا ، از پایگاه اطلاع رسانی ایشان استخراج ، تیتر گذاری ، موضوع بندی  ، مدون و در بخشهای زیر ارایه گردیده است :

• الف ) تاکید بر رعایت مقررات

تاکید بررعایت ملاحظات بهداشتی ومقررات موضوعه در مسایل فردی و اجتماعی جهت حفظ وارتقای سلامتی جامعه در شرایط بحران فراگیر درراستای عمل به مبانی دین مبین اسلام ؛ نخست در زیرمجموعه های خود، نهادهای انقلابی و سپس در میان مردم را در حد اعلایی معرفی و با تاسی خود نهادینه نمودند.

• ضرورت ضابطه‌گذاری‌های الزامی در مبارزه با بیماری کرونا : آخرین مطلبی که میخواهم عرض بکنم باز راجع به کرونا است که ما در همه‌ی صحبتهایمان مقیّد هستیم این قضیّه را مطرح کنیم. اوّلاً‌ مجدّداً و برای چندمین بار از مسئولین ذی‌ربط بهداشت و درمان، از پرستاران عزیز، از پزشکان عزیز، از کسانی که دست‌اندر‌کار این مسائل هستند، صمیمانه تشکّر میکنیم. در این موج سوّم که واقعاً خطرناک هم هست، ابتلاء و تلفات برای انسانی که نگاه میکند، خیلی دردآور است. بایستی از اینها تشکّر کرد، [چرا] که اینها واقعاً دارند فداکاری میکنند و کار میکنند. آنچه امروز میخواهم عرض بکنم این است که ضابطه‌گذاری‌ها بایستی حاکمیّتی و الزامی باشد. البتّه این را من از مدّتها پیش به مسئولین محترم، به رئیس‌جمهور محترم و به دیگران هم گفته‌ام؛که بایستی الزام بشود. یک مواردی هست که بعضی از فعّالیّتها بایستی تعطیل بشود، بعضی از سفرها بایستی ممنوع بشود. همچنان که ملاحظه کردید، سفر اربعین را مردم متدیّن و مؤمن ما پذیرفتند که گفتیم نروید به طرف مرز، نرفتند؛ این خیلی مهم است. در قضیّه‌ِی عزاداری‌ها که ستاد ملّی مبارزه‌ی با این بیماری ضابطه معیّن کرد، مردمِ مؤمن و متدیّن که پایبندند، ضابطه را دقیق رعایت کردند. این باید در زمینه‌های گوناگون تسرّی پیدا کند و بایستی اجباری و الزامی بشود. جلوی بعضی از سفرها واقعاً باید گرفته بشود؛ گاهی بعضی از سفرها موجب میشود که شیوع، بی‌محابا و بدونِ قابلیّتِ کنترل انجام بگیرد که واقعاً مایه‌ی تأسّف است. بنابر‌این، هم در زبان، هم در عمل، بایستی همه مراقبت بکنند تا ان‌شاءالله بتوانیم از این بیماری خلاص بشویم و ملّت بتواند ان‌شاءالله خودش را آسوده کند از این ابتلاء عظیمی که وجود دارد. ( ۱۳۹۹/۰۷/۲۱ ، بیانات در ارتباط تصویری با مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان )
• اجرای مقررات : این نظم عمومی بایستی وجود داشته باشد، باید تصمیم‌های ستاد ملّی [مبارزه باکرونا] -که در این زمینه، مسئول درجه‌ی اوّل است- جدّی گرفته بشود و بر طبق آنها  عمل بشود. ( ۱۳۹۹/۰۱/۲۱ ، سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج) )
• تبعیت مردم از قانون : یک بُعد دیگری که در مورد این حادثه وجود دارد، رفتار عمومی ملّت عزیز ما است در به کار بستن توصیه‌ها که انسان واقعاً مشاهده میکند مردم آنچه را ستاد ملّی مبارزه [باکرونا] به صورت قاطع بیان میکند عمل میکنند. ( ۱۳۹۹/۰۱/۲۱ ، سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج) )
• اجرای دستورالعمل های بهداشتی : و من توصیه میکنم مجدّداً که این دستوراتی را که مسئولین ستاد ملّی مبارزه‌ی با کرونا پخش کرده‌اند و گفته‌اند و اعلام کرده‌اند، ان‌شاء‌الله همه عمل بکنند. حتّی اجتماعات دینی را تعطیل کرده‌اند که خب این در طول تاریخ ما به این شکل بی‌سابقه است که همه جا حتّی مثلاً حرمهای مطهّر و نمازهای جمعه و جماعت تعطیل بشود؛ این بی‌سابقه است، ولی خب چاره‌ای نبوده‌ است؛ این جور مصلحت دانسته‌اند و این جوری عمل کرده‌اند؛ اینها را رعایت بکنند تا ان‌شاءالله خدای متعال هر چه زودتر این بلا را از سر ملّت ایران و همه‌ی ملّتهای مسلمان و همه‌ی بشریّت کم و کوتاه کند. ( ۱۳۹۹/۰۱/۰۳ ، سخنرانی نوروزی خطاب به ملت ایران )
• همه دستورالعملها را رعایت کنند : یک جمله هم درباره‌ی مسئله‌یکرونا عرض بکنیم. سال گذشته مسئولین راجع به کرونا -که مثل امروزی در اوایل کرونا بود- هشدار دادند و گفتند، بنده هم یک کلمه‌ای در همین روز محیط ‌زیست خطاب به مردم عزیزمان عرض کردم که خوشبختانه حرف دلسوزان اثر کرد و مردم در ایّام عید کاملاً ملاحظه کردند و بلای بزرگی را که در آن ایّام میتوانست متوجّه کشور بشود از سر دور کردند. امسال من احساس میکنم که خطر از سال گذشته بیشتر است؛ امسال خطر را بهتر می‌شناسیم، بیشتر می‌شناسیم و میدانیم که متأسفانه خطر در کشور فراگیر شده؛ سال گذشته به این اندازه نبود؛ بنابراین امسال هم بایستی همه رعایت کنند. هر چه ستاد ملّی کرونا گفت [باید رعایت شود]؛ اگر سفر را ممنوع کردند، [مردم] سفر نروند؛ هر چه را لازم دانستند انجام بدهند. بنده که مثل سال گذشته قطعاً سفر نخواهم رفت؛ و هر چه ستاد ملّی در این زمینه بگوید [رعایت میکنم]. (  ۱۳۹۹/۱۲/۱۵ ، بیانات پس از کاشت نهال در روز درختکاری )
• رعایت دستورات در برگزاری مراسم محرم : در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام میکند. بنده هرچه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه‌ی عزاداران، هیئات، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چراکه اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد. ( ۱۳۹۹/۰۵/۱۰ ،سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب به مناسبت عید قربان )
• رعایت دستورالعمل ها از سوی همه : رهبر انقلاب اسلامی درباره «محوریت وزارت بهداشت برای تعیین مصادیق محدودیت‌ها» بود. ایشان گفتند: هنگامی که وزارت بهداشت، مصادیق محدودیت را تعیین کرد، بقیه‌ی دستگاه‌ها باید بدون در نظر گرفتن ملاحظات دیگر، آنها را رعایت و اجرا کنند. ( ۱۳۹۹/۰۸/۰۳ ، جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا در حضور رهبر انقلاب ) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: کنترل دقیق مبادی ورودی کشور، محدودیت ترددهای غیرضرور بین شهری به همراه اقناع مردم و اِعمال سخت‌گیرانه ضوابط در ناوگان حمل و نقل شهری و محیط‌های عمومی، از جمله مصادیق محدودیت‌ها است که مسئولیت اصلی اجرا و نظارت، با شورای امنیت کشور و نیروی انتظامی است. ( ۱۳۹۹/۰۸/۰۳ ، جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا در حضور رهبر انقلاب )
• رعایت ضوابط کارشناسی شده : مسئولان باید به صورت قاطع کارهای لازم را انجام دهند و بر طبق ضوابطی عمل شود که کارشناسان و مسئولین امور بهداشت و درمان مشخص می‌کنند. ( ۱۴۰۰/۰۱/۲۵ ، از طریق ارتباط تصویری در محفل انس با قرآن کریم در اولین روز ماه مبارک رمضان )
• تابع مسولان بودن درخصوص اربعین: ملت ایران عاشق امام حسین و زیارت اربعین هستند اما قضیه‌ی راه‌پیمایی اربعین صرفاً متوقف به صلاحدید مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا است که تاکنون با انجام آن مخالفت کرده‌اند، بنابراین همه باید تابع و تسلیم باشند. ( ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ ، سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب در آئین تجلیل از پیشکسوتان دفاع مقدس )
• لزوم ادامه‌ی مراقبتهای بهداشتی : ” ” نکته‌ی سوّم در باب کرونا اینکه مراقبتهای مردمی باید ادامه پیدا کند. حالا یک خرده‌ای تلفات کم شد. البتّه [باز هم] زیاد است؛ صد نفر یا صد و چند نفر در شبانه روز، چیز کمی نیست، خیلی زیاد است؛ امّا حالا [چون] یک مقداری نسبت به قبل کمتر شده، مردم خیال نکنند که حالا دیگر مسئله حل شد و تمام شد؛ نخیر، مراقبتها را ادامه بدهند؛ مسئولین کشور هم که در زمینه‌ی این کار مسئولیّت دارند، وظایفشان را دنبال کنند. “( ۱۳۹۹/۱۰/۱۹ ،بیانات در سخنرانی تلویزیونی در سالروز قیام ۱۹ دی )
• امسال هم رعایت شود : سال گذشته در ایام عید، مردم عزیز به توصیه‌ها کاملاً عمل و بلای بزرگی را از سر کشور دور کردند اما امسال خطر بیشتر و فراگیرتر است بنابراین امسال هم همگان توصیه‌ها را رعایت کنند. ( ۱۳۹۹/۱۲/۱۵ ، هنگام کاشت دو نهال توسط رهبر انقلاب )

• ب) تبعیت شخص رهبری از مقررات

رهبر انقلاب خود کاملا مقید به رعایت همه دستورالعممل های بهداشتی در بعد فردی و اجتماعی بوده تا اسوه ای باشد برای دیگران در اجرای مقررات ؛ بنحویی که در حسینیه بسیار بزرگ که فقط یک مداح و سه فیلمبردار وجود دارد و فاصله چندمتری دارند، ایشان مقید به زدن ماسک می باشند ، تا فرهنگ سازی عمومی صورت گیرد ، مواردی از آن چنین است :

• تبعیت رهبری از مقررات : قرار بود این دیدار به‌صورت تصویری با خدمتگزاران عرصه‌ی سلامت و کمک مؤمنانه انجام شود اما چون ستاد ملی مبارزه با کرونا گفته اجتماع بیش از ده نفر ممنوع است، متأسفانه این دیدار تصویری هم ممکن نشد. ( ۱۳۹۹/۰۵/۱۰ ،سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب به مناسبت عید قربان )
• سفر ممنوع : هر چه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد باید عمل شود. اگر سفر را ممنوع کردند، مردم به سفر نروند، بنده هم قطعاً مانند سال گذشته به سفر نخواهم رفت. ( ۱۳۹۹/۱۲/۱۵ ، هنگام کاشت دو نهال توسط رهبر انقلاب )
• دلیل محرومیّت رهبری از دیدارهای مردمی : خب یکی از دل‌خوشی‌های بنده، همیشه در طول این سالهای متمادی، دیدارهای با مردم بوده؛ یکی از دلبستگی‌های اینجانب و حوادث پُرجاذبه برای من، دیدار با مردم بوده که یک چیزی بشنوم، یک چیزی بگویم و با طبقات مختلف مردم دیدار کنیم؛ این دشمن حقیر و خطیر یعنی ویروس کرونا -که هم خیلی حقیر و صغیر است، هم خیلی خطرناک و خطیر است- مانع شده است؛ و این را هم مثل خیلی از دلبستگی‌های دیگر، از ما گرفته. قرار بود ما به خاطر محرومیّت از دیدار مردم، [به جای] این برنامه‌ای که الان داریم، با خدمتگزاران وادی سلامت و کمک مؤمنانه و مانند اینها دیدار تصویری داشته باشیم؛ که تعدادی از آنها طبعاً در یک‌ جایی باید جمع میشدند. بعد گفتند که مصوّبه‌ی ستاد ملّی کرونا این است که بیش از ده نفر جمع نشوند؛ آن را هم ما تعطیل کردیم به خاطر این [مصوّبه]، و تبدیل شد به این دیدار امروز که به شکل دورادور با شما مردم عزیز صحبت میکنیم.( ۱۳۹۹/۰۵/۱۰  بیانات در سخنرانی تلویزیونی به مناسبت عید قربان )
• لغو دیدار با جانبازان : همه‌ساله در روز جانباز، هیأتهایی از طرف رهبر معظم انقلاب اسلامی در تهران و شهرستانها برای تجلیل از جانبازان سرافراز به منازل آنان و آسایشگاه‌ها مراجعه می‌کردند که امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و تأکیدات مسئولان امور بهداشت و درمان مبنی بر رعایت فاصله اجتماعی، این دیدارها ملغی شد. ( ۱۳۹۹/۰۱/۱۰ ، دفتر رهبری )
• عدم امکان دیدار با کارگران : خب ما سال گذشته در روز کارگر برنامه‌ی خوبی داشتیم؛ برنامه‌ی دورادور بود لکن با مراکز متعدّد کارگاهی و کارگری ارتباط تصویری پیدا شد؛ هم با کارگران و هم با کارآفرینان صحبت کردیم؛ حرفهای آنها را شنیدیم و مطالبی به آنها گفتیم. دیدار سال گذشته‌ی ما دیدار بسیار خوب و به‌یادماندنی‌ای بود. امسال متأسّفانه به خاطر رواج اخیر این ویروس منحوس، امکان این [برنامه] هم پیدا نشد؛ یعنی ممکن نشد که کارگران در یک جایی مجتمع بشوند و با آنها ولو از دور صحبت بکنیم. و این طور که میگویند، خطر این نوع تبعه‌ی(دنباله) انگلیسیِ این ویروس هم از بقیّه‌ی انواع ظاهراً بیشتر است! ( ۱۴۰۰/۰۲/۱۲ ، سخنرانی تلویزیونی خطاب به ملت ایران )
• عزداری اربعین بدون حضور مردم : همزمان با اربعین شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و یاران باوفای ایشان، مراسم قرائت زیارت اربعین و عزاداری با حضور رهبر انقلاب، در حسینیه امام خمینی(ره) برگزار شد. در این مراسم که مطابق دستورالعمل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا بدون حضور جمعیت برگزار شد، جناب آقای میثم مطیعی به قرائت زیارت اربعین و مرثیه‌سرائی پرداخت. ( ۱۳۹۹/۰۷/۱۷ ؛ مراسم قرائت زیارت اربعین با حضور رهبر انقلاب )
• مراسم عزاداری محرم در بیت رهبری بدون حضور مردم : امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و تأکید رهبر انقلاب به رعایت دستورالعملهای ستاد ملی مقابله با کرونا این مراسم بدون حضور جمعیت و تنها با حضور یک سخنران و یک مداح برگزار میشود. ( ۱۳۹۹/۰۶/۰۳ ؛ اطلاعیه دفتر رهبری )
• مراسم عزاداری فاطمیه در بیت رهبری بدون حضور مردم : بدون حضور جمعیت؛ برنامه مراسم عزاداری فاطمیه ۱۴۴۲ در حضور رهبر انقلاب ،مراسم سوگواری و عزاداری ایام شهادت حضرت فاطمه‌ی زهرا سلام‌الله‌علیها طبق روال همه‌ساله از سوی رهبر معظم انقلاب به مدت پنج شب برگزار می‌شود.امسال به علت شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت کامل شیوه‌نامه‌های بهداشتی و مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا، برنامه‌ عزاداری در حضور رهبر انقلاب اسلامی بدون حضور جمعیت و تنها با حضور یک سخنران و یک روضه‌خوان برگزار خواهد شد. ( ۱۳۹۹/۱۰/۲۵ ، اطلاعیه دفتر رهبری )

• ج) فرهنگ سازی در بحران

یکی مسایل مهم در شرای بحران فرهنگ سازی عمومی برای همراهی با تصمیمات کلان مدیران می باشد ف که در صورت عدم همراهی عمومی با شکست مواجه می شود . رهبر انقلاب ، علاوه بر فرهنگ سازی عمومی از نهادهای موثر در فرهنگ سازی تقدیر کردند :

• تقدیر از تبلیغات : ابراز خرسندی رهبر انقلاب از حرکت رو به رشد دستگاههای تبلیغی کشور از جمله بخش مداحی، از ابتکارات خوب مداحان در مناسبتهای ماه مبارک رمضان و عزاداری محرم که متناسب با شرایط کرونا انجام شد،: بدانید دشمنان در مقابله با جمهوری اسلامی هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند و اسلام و جمهوری اسلامی رو به قوت و اقتدار روزافزون است. ( ۱۳۹۹/۱۱/۱۵ ، ارتباط تصویری جمعی از مداحان با رهبر انقلاب در سالروز میلاد حضرت زهرا )
• فرهنگ سازی پیش گیری : البتّه در مورد آمارها و اقدامهای بسیار خوبی که انجام گرفته است و توصیه‌هایی که مسئولین میکنند، حرف زیاد زده شده و به قدر کافی مطالبی را گفته‌اند؛ صدا و سیما هم انصافاً در این زمینه بسیار خوب عمل کرده و خوب کار کرده است؛ ( ۳۹۹/۰۱/۲۱ ، سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان(عج) )
• خجالت کشیدن رهبری از پرستاران : رهبر انقلاب از گسترش مجدد بیماری کرونا و جان باختن روزانه‌ی تعداد زیادی از مبتلایان را حقیقتاً غم‌انگیز خواندند و با تجلیل چندین‌باره از خدمات درخشان و فداکاری‌های کادرهای درمانی که بعضی از آنها نیز در راه خدمت به مردم به بیماری مبتلا شدند و یا جان باختند، گفتند: با وجود این خدمات، بعضی افراد حتی کار ساده‌ای مثل ماسک زدن را انجام نمیدهند که من واقعاً از آن پرستاری که فداکارانه در حال ارائه‌ی خدمت است خجالت میکشم. ( ۱۳۹۹/۰۴/۲۲ ، ارتباط تصویری نمایندگان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با رهبر انقلاب )

• سخن پایانی
• پیش از این ، در بحرانهای مناطق کشور ، منافقین ، جنگ تحمیلی ، داعش ؛ فتنه های مسولین نا اهل مانند بنی صدر ، فتنه های گروهک های سیاسی و بخصوص در فتنه شدید ۸۸ و نیز سالهای ۹۶ و ۹۸ نقش رهبری در مهار بحران در تلاطم فتن زمانه ، بی بدیل بوده است و اگر نبود چنین ذکاوت و هدایت گری ایشان ؛ هرکدام از این بحرانها می توانست معضلات شدیدی را برای مردم وکشور بوجود اورد ، که در بحران کرونا نیز مظاهر آن تجلی یافت .
• اگر مسولان ستاد ملی کرونا و مسئولان سایر بخشهای تدابیر ایشان دقیقا عمل میکردند و رویه عملی ایشان را در پیش میگرفتند ، ثمرات بیشتر و زودتری برای جامعه بهمراه می اورد.
• درحالیکی که مراکز مذهبی بیشترین مراعات اصول بهداشتی را داشته اند ، تعطیلی انان روا نبوده و مغایر تدابیر رهبر انقلاب بوده و بازگشایی آنها برای افزایش روحیه ایمانی و نیز فعال تر شدن این پایگاه های کمک های مومنانه ضروری می نماید.
• رهبر انقلاب در حد اعلای راهبری جامعه ، تدابیر لازم را خردمندانه وهوشمندانه اعلام و عمل نموده اند و لازم است همگان مجدانه تا پایان شرایط بحرانی کشور این تدابیر را ملاک عمل خویش قرار دهند .
• نوشتار حاضر مبین این است که نقش رهبری معظم انقلاب اسلامی از آغاز تاکنون، خردمندانه و هوشمندانه در همه زمینه هایی که لازم بوده ، به موقع بیان شده و اثر گذار بوده است و اگر نبود چنین جایگاهی و چنین رهبرخردمندی ، قطعا کشور و جامعه با مشکلات عدیده ای مواجه میشدند . به پاس این نعمت الهی بایستی به درگاه خداوند شکرگذار بوده وتدابیر ایشان را عمل نماییم. وآینده درخشان در تراز جهانی را رقم زده و زمینه ساز ظهور (عج) باشیم .

منبع :

پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) – مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی  ، به نشانی :   https://farsi.khamenei.ir/

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، استاد دانشگاه و مولف کتاب مدیریت بحران ومدیریت شهری