اینکه باید از آسیب‌شناسی و برخورد چالشی و انتقادآمیز با موضوع دفاع مقدس و جنگ هراسید یا به آن پرداخت، موضوعی است که تعیین تکلیف آن می‌تواند بسیاری شبهات و ایرادات را از تاریخ دفاع مقدس برطرف کند.
گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ حسن علایی فعال؛ در چهلمین سالگرد گرامیداشت دفاع مقدس قرارگرفته‌ایم. چهل‌سالگی یعنی بلوغ کامل، بالندگی، پختگی و کارآمدی محض. طی این چهل سال که از شروع جنگ گذشته است حرفهای زیادی زده‌شده و حرفهای زیاد دیگری باقیمانده است که باید زده شود. کار‌های زیادی انجام‌شده و کار‌های بسیاری مانده است که باید انجام شود. گام‌های بزرگی برداشته‌شده و گام‌های بزرگ دیگری مانده که باید برداشته شود. راه‌های بسیاری پیموده شده و راه‌های بسیاری مانده است که باید پیموده شود.
حال باید پرسید گذشت چهل سال از حرفهای زده‌شده و نشده، کار‌های انجام‌شده و نشده، گام‌های برداشته‌شده و برداشته نشده و راه‌های پیموده شده و نشده چه واقعیت و ضرورتی را ایجاب می‌کند؟ آیا مسیری که در این چهل سال با موضوع جنگ و دفاع مقدس طی شده است، مسیر درستی بوده است؟ آیا در قبال مسئولیتی که درباره دفاع مقدس وجود داشته درست عمل شده است یا نه؟ نقاط قوت و نقاط ضعف این مسیر طی شده در طول چهل سال چیست؟ آیا مدیرانی که در قبال دفاع مقدس مسئولیتی داشته‌اند بی‌کم‌وکاست به مسئولیت و وظایفشان عمل کرده‌اند؟ در چه زمینه‌هایی کاستی وجود داشته است؟ آیا عملکرد مدیران و مدیریت‌ها مورد ارزیابی قرارگرفته است؟ در طول این چهل سال کدام مدیر و مدیریت موفق بوده است؟ چه تعداد از مدیران موفق تشویق شده‌اند و چه تعداد از مدیران ناموفق و نالایق توبیخ شده‌اند؟
آیا ضرورتی در ارزیابی کار‌های انجام‌شده و مدیریت‌های اعمال‌شده وجود دارد؟ آیا موضوع دفاع مقدس از چنان اهمیتی برخوردار است که در چهل‌سالگی آن، به ارزیابی و ارزش‌گذاری پرداخته شود؟ آیا نقشه‌راهی برای طی گام دوم دفاع مقدس تدوین شده است؟ کدام سازمان و مرکزی مسئولیت تدوین نقشه‌راه برای طی مسیر در چهل سال دوم دفاع مقدس را بر عهده دارد؟ آیا ضرورتی برای تدوین نقشه‌راه احساس می‌شود؟ راستی متولی اصلی دفاع مقدس در کشور کیست؟ مسئول رسیدگی به امور رزمندگان، ایثارگران، آزادگان، جانبازان و خانواده‌های آن‌ها کیست؟ و چه کسی پاسخگوی نارسائی‌ها درزمینه‌ی رسیدگی به امور آنان است؟ و… همه‌ی این نکات و نکات دیگری که بیانش مجال دیگری را اقتضاء می‌کند ضرورت یک اصل را مبرهن و روشن می‌سازد و آن آسیب‌شناسی حوزه دفاع مقدس با همه سازوکار‌ها و عملکردهاست.
لازمه آسیب‌شناسی، بررسی «وضع موجود» و مقایسه آن با «وضع مطلوب» است. وضع مطلوب چیست و چه شخص و سازمانی باید وضع مطلوب را طراحی کند؟ روشن است که بررسی وضع موجود به معنای زیر سؤال بردن زحمات سال‌های گذشته نباید تلقی شود. همچنین لازمه آسیب‌شناسی ایجاد زمینه‌های لازم برای به چالش کشیده شدن عملکرد‌ها در حوزه دفاع مقدس و ایجاد مجال برای طرح نگاههای انتقادی است. نگاههای انتقادآمیز به دفاع مقدس نه‌تن‌ها نباید تخطئه شود و از دور خارج گردد که باید مورد استقبال قرار گیرد. منتقدینِ منصف که فرق بین توهین و افترا و بدگویی را به‌خوبی می‌دانند، باید عرصه را برای طرح نگاههای انتقادی خود فراهم ببینند تا در پرتو طرح انتقادات و پرسش‌های اساسی، صاحبنظران و کارشناسان فرصت بیان حقایق دیگری درباره دفاع مقدس را بیابند؛ بنابراین بررسی سؤالات، ابهامات و شبهاتی که درباره دفاع مقدس مطرح می‌شود راهکار دیگری برای فراهم‌سازی مقدمات برای آسیب‌شناسی است.
بی‌مناسبت نیست در اینجا به مطلبی نغز و راهگشا از رهبر معظم انقلاب (مدظله) استناد کنیم. ایشان در تبیین نقش طرح سؤالات در تولید علم می‌فرمایند: «یکی از امتیازات امروز، کثرت سؤالات است؛ سؤال زیاد است. وقتی سؤال زیاد بود، مسائلی که به وجود می‌آید، میدان را باز می‌کند برای فعالیت ذهنی، برای عبور از مرز‌های علم؛ آن‌وقت آثار تولید می‌شود. یک نویسنده‌ی متعصّب مصری سال‌ها پیش یک کتابی علیه تشیّع نوشت بنام فجر الاسلام؛ [که]در آن حرفهای واقعاً غیرمنصفانه‌ای علیه تشیّع [بود]. البتّه بعد دنباله‌ی آن ضحی الاسلام و ظهر الاسلام و عصر الاسلام و مانند این‌ها را هم نوشت. این‌ها همه را بنده آن‌وقت‌ها در همان سال‌های اواخر [دهه‌ی]۴۰ یا اوایل [دهه‌ی]۵۰ خوانده‌ام. این کتاب فجر الاسلام موجب شد که چند نفر از برجستگان علمای ما چند اثر برجسته به وجود بیاورند. یکی از آن آثار برجسته الذّریعة است؛ ذریعه‌ی آشیخ آقابزرگ تهرانی. یکی از آن آثار برجسته تأسیس‌الشّیعةلفنون‌الاسلام است؛ مال مرحوم صدر. همه‌ی این‌ها در مقابل فجر الاسلام [نوشته شد]. گمان می‌کنم یکی از آن آثار برجسته‌ای که تحت تأثیر کار فجر الاسلام -نوشته‌ی احمد امین مصری- به وجود آمد، کتاب مرحوم سیّد محسن امین است؛ این کتابِ شرح‌حال علما یا اعیان‌الشّیعة. خب، یعنی یک مسئله ایجاد شد، برای پاسخ به آن مسئله چند کار مهم انجام گرفت که اگر چنانچه آن سؤال نبود، این کار‌های مهم انجام نمیگرفت.» [۱]بر این اساس نباید شک کرد که طرح سؤالات و نگاههای انتقادی و حتی شبهه افکنی‌ها، با هر غرضی که می‌خواهد باشد، موتور محرکه‌ای است برای اذهان فعالی که نیازمند تلنگری هستند تا به حرکت درآیند و با جوشش فکری، نکات بکر و تازه‌ای درباره واقعیت‌های دفاع مقدس ارائه نمایند.
معظم له همچنین با مخاطب قرار دادن علما، اساتید، صاحبنظران، هنرمندان، روشنفکران و جوانان، با اشاره به لزوم دارا بودن نگاه نقادی می‌فرمایند: «علما، اساتید، روشنفکران انقلابی، هنرمندان متعهّد، این‌ها نگاه نقّادانه خودشان را نسبت به اوضاع فرهنگی کشور همچنان داشته باشند و تذکّر بدهند. البتّه من در مورد تذکّرات، معتقدم باید با منطق محکم و با بیان روشن، نقطه نظرات صحیح را ارائه بدهند. با تهمت‌زنی و جنجال‌آفرینی، بنده موافق نیستم؛ با تکفیر کردن و متهم کردن این‌وآن، بنده موافق نیستم. اعتقاد من این است که مجموعه‌ی انقلابی کشور ـ که بحمدالله تعداد بی‌شماری از آن‌ها در بین جوان‌های ما، در بین صاحبنظران ما، اساتید ما، بزرگان ما، تحصیل‌کرده‌های ما حضور دارند ـ می‌توانند با منطقِ محکم وارد میدان بشوند، نقّادی کنند. نقاط ضعف را و نقاط منفی را به رخ ما مسئولین بکشانند. گاهی می‌شود که مسئول، متوجّه نیست چه دارد میگذرد در متن جامعه، امّا آن جوان در متن جامعه است، او می‌فهمد». [۲]بنابراین اگر کسی موضع مخالفی نسبت به جنگ داشت یا انتقادی نسبت به عملکرد مدیری که در بخش‌های دولتی و غیردولتی؛ اعم از کشوری و لشکری، مسئولیتی در قبال جنگ و دفاع مقدس داشته و یا دارد، کرد، نباید با واکنش سخت مواجه شده و مورد بی‌مهری قرار گیرد. بدیهی است ذات جنگ مذموم است و خوشایند کسی نیست؛ بنابراین طرح سؤال و انتقاد و حتی بدگویی و نق زدن نسبت به وقوع آن امری است طبیعی. باید سازوکار مواجهه منطقی با سؤالات، ابهامات و شبهه‌افکنی‌ها درباره دفاع مقدس که تمامی نخواهد داشت، فراهم شود تا علاوه بر اقدامات ایجابی، از این معبر هم نقبی به استحصال گنجِ جنگ زده شود. دراین‌باره گفتنی‌های دیگری وجود دارد که از صاحبنظران انتظار میرود با ورود به بحث و ارائه نظر‌های صائب به غنای بحث بیفزایند. ان شاء الله
پاورقی:
[۱]بیانات در دیدار طلاب حوزه‌های علمیه استان تهران؛ ۱۳۹۶/۰۶/۰۶
[۲]بیانات در حرم مطهر رضوی (ع)، ۱۳۹۳/۰۱/۰۱
انتهای پیام/ ۱۱۲
یادداشت/ حسن علایی فعال
