گنجینه ای از معارف” محرم ” و “صفر”

در این نوشتار در خصوص پیشینه وقایع ؛ آداب و سنن محرم و صفر ، فعالیتها و دستاوردهای بزرگداشت محرم و صفر تبیین شده است .
*
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

گنجینه ای از معارف“ محرم “ و “صفر“

فرهنگ که بسترساز همه بالندگي‌هاست، هويت اصلي جامعه انساني را تشکيل مي‌دهد و حيات و زندگي پايدار را بنيان مي‌نهد. آداب، ارزش‌ها، مراسم و باورهاي فرهنگي نيز پيشينه تاريخي، فرهنگي، ديني و هويت اجتماعي هر جامعه را شکل مي‌دهند.

در آيين‌ها و مراسم بزرگ ديني، مانند سوگواري‌ها و عزاداري‌ها، به واسطه نقش و موقعيتي که افراد در برگزاري آنها ايفا مي‌کنند،‌ موقعيت اجتماعي و جايگاه آنان در ساختار اجتماعي بازتوليد مي‌شود؛ چرا که سوگواري‌ها و عزاداري‌هاي مذهبي به مثابه يکي از ارکان اصلي دينداري، تقدس، توکل و توسل را به زندگي معنوي مردم هديه مي‌دهند.

در فرهنگ ما ايرانيان، بزرگداشت اسوه‌هاي ديني، زمينه‌ساز بسياري از آيين‌هاست که به دليل تنوع جغرافيايي و قومي، سبک‌ها و گونه‌هاي متنوعي از آن به وجود آمده و از ديرباز تا امروز از نسلي به نسل ديگر منتقل شده است. ( شعاع و سایرین ؛ محرم و صفر در فرهنگ مردم ايران ، ۱۳۹۲ )

ماه مُحَرّم یا محرم‌الحرام وماه صَفَر یا صفر المظفّر دو ماه از ماه‌های حرام است که در دوران جاهلیت و نیز در اسلام، جنگ در آن تحریم شده‌بود .
محرم یعنی در این ماه جنگ حرام بوده است و باید آتش بس داده شود حتی در جنگ های مشروع.
صفر : دلیل نامگذاری صفر این است که چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم – به دلیل اینکه از ماههای حرام بود- از جنگ دست می‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.
محرم نخستین و صفر دومین ماه از تقویم اسلامی (هجری قمری) است.
وقایع محرم : وقایع مهمی در ماه محرم الحرام بوقوع پیوسته که مهمترین انها دوم محرم سال ۶۱ قمری امام حسین(ع) و یارانش به سرزمین کربلا وارد شدند. روز نهم ماه محرم که معروف به تاسوعا است،آخرین روزى بود که امام حسین (ع) و یارانش شبانگاه آن را درک کرده بودند و این روز به شب عاشورا پیوند خورد. و اوج آن شهادت امام حسین(ع) و یارانش سال ۶۱ قمری در روز عاشورا می باشد . البته پیش از واقعه کربلا، هم پیامبر اسلام (ص)، هم حضرت علی (ع) و برخی از پیامبران پیشین، شهادت امام حسین (ع) را در کربلا پیشگویی کرده بودند. امام حسین (ع) نیز شهادت خود را پیشگویی کرده بود. ( بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۲۳ و ص ۲۵۰)

آداب اسلامی :
در عصر جاهلیت، اعراب در روز عاشورا روزه می گرفتند. تا پیش از واقعه کربلا، عاشورا یکی از روزهای عید رسمی بود که در چنین روزی مردم روزه می‏گرفتند، آنها در این روز لباسهای فاخر می‏پوشیدند و چراغانی و خضاب می‏کردند. (جواد محدثی‏، فرهنگ عاشورا، چ دوم، ص۲۷۶) پس از ظهور اسلام و تشریع روزه رمضان، روزه گرفتن در روز عاشورا منسوخ شد. در برخی از روایات ذکر شده است:علت نامگذاری روز دهم محرّم به عاشورا این است که ده نفر از پیامبران به ده کرامت در این روز مورد تکریم الهی قرار گرفته اند. (حیاه الإمام الحسین(ع)، ج ۳، ص ۱۷۹)
میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات در ذیل مراقبات و اعمال ماه محرم می‌نویسد: «برای دوستداران خاندان پیامبر (ص) شایسته است که در دهه اول این ماه در قلب و ظاهرشان آثار حزن و اندوه هویدا باشد و بعضی از لذت‌های حلال را به ویژه در نهم، دهم و یازدهم این ماه ترک کنند، به مانند کسی که داغدار عزیزانش است؛ و در دهه اول این ماه هر روز امامشان را با زیارت عاشورا یاد کنند.»
برای شب و روز اول و شب و روز دهم و روز بیست و یکم محرم و نیز روز سوم و بیستم ؛ دعای مشترک صفر اداب خاصی در مفاتیح ذکر شده است .
ماه عزا : پس از شهادت امام حسین(ع) در محرم سال ۶۱ هجری، امامان معصوم(ع) به برگزاری مراسم عزاداری در این ماه پرداخته شده لذا این ماه برای شیعیان به ماه عزا تبدیل شده است.
ماه قیام : محرم ماه شروع انقلاب ها است. انقلاب دینی و اجتماعی، انقلابی که برای رجعت به اصالت های اصیل دین محمدی(ص) برپا شد. محرم فصل خلق حماسه ها است. حماسه های بی نظیر از فداکاری ها و رشادت ها، حماسه عاشورا بی نظیر است زیرا در هیچ مبارزه ای فرزند خرد سال به مبارزه دشمن نمی آید. هیچ سربازی نمی تواند مدعی باشد که مرگ در نظر او از عسل شیرین تر است( قاسم ابن حسن) هیچ انقلابی نمی توان یافت که سربازان رهبر بگوید: ای کاش هزاران جان داشتیم تا در راه تو فدا می کردیم. حرم ماه یک انقلاب الهی و یک مظلومیت محمدی(ص) و حماسه های علوی و یک تاریخ بی نظیر مبارزه حق وباطل است

پیامدها ودستاوردهای محرم :
زنده نگهداشتن یاد و اهداف قیام امام حسین (ع) و نهضت کربلا
احیای انگیزه مبارزه با ظلم و ستم و روحیه شهادت طلبی در راه ارمانهای اسلامی
افزایش روحیه دینی و کاهش معضلات اجتماعی
افزایش روحیه تعاون و همیاری و بخصوص کمک به محرومین
تاثیر سنت های محرم بر هویت اجتماعی شیعیان کشورهای مختلف
حفظ سنت های غنی در برابر تهدیدات فرهنگی
برخی خانواده هابخاطر اعتقادات قلبی، اسم فرزندان خود را محرم ویا صفر گذاشته اند .
اهمیت محرم چنان جهان گیر شده است که دشمنان اسلام ، نیز برای عوام فریبی بمناسبت محرم پیام میدهند (نمونه : بایدن به مناسبت ماه محرم پیام داد! )
دستاوردهای محرم از منظر امام خمینی : ماه محرم و صفر، ماه برکات اسلامی است و ماه زنده ماندن اسلام است. ( صحیفه امام، ج ۱۵، ص ۳۳۰) ما هر چه داریم، از این محرم است و از این مجالس. مجالس تبلیغ ما هم از مُحرّم است، از این شهادت سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است. ( صحیفه امام، ج ۱۷، ص ۵۸) محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است، فداکاری سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. ماه محرم و صفر را باید به ذکر مصائب اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ) زنده نگه داریم که با ذکر مصائب اهل بیت (عَلَیهِمُ السَّلامُ)، این مذهب تا حالا زنده مانده است. ( صحیفه امام، ج ۱۵، ص ۳۳۰)
خب حالا ما در آستانه‌ی محرّمِ دوران انقلاب، محرّمى که یکى از محصولاتِ نهضتِ به وجود آورنده‌ی محرّم ‌-یعنى نظام جمهورى اسلامى- را با خود همراه میبیند، قرار داریم. محرّمِ دوران انقلاب با محرّم‌هاى قبل از انقلاب و دوران عمر ما و قبل از ماها متفاوت است. این محرّم‌ها، محرّم‌هایى است که معنا و روح و جهت‌گیرى در آن واضح و محسوس است. نتایج محرّم را در زندگى خودمان می‌بینیم، یعنى حکومت اسلام، حاکمیّت اسلام، اِعلاء کلمه‌ی اسلام، ایجاد امید در دل مستضعفان عالم به برکت اسلام، آثار محرّم است. ما حالا در دوران خودمان، محرّم را با محصول محرّم، یکجا داریم. (بیانات رهبر انقلاب در دیدار جمعى از علما و روحانیّون سراسر کشور در آستانه‌ی ماه محرّم ؛ ۶۸/۰۵/۱۱)
و……

تعریف انواع محرم :
مُحَرَّمبه ضم میم و فتح حاء و تشدید راء به فتح به اولین ماه سال قمری گفته می‌شود.
مَحرَمبه فتح میم و راء کسی است که ازدواج با او حرام است و در نگاه به او محدودیتی که نسبت به سایر افراد وجود دارد، نیست.
مُحرِمبه ضم میم و کسر راء به معنای کسی است که برای حج احرام بسته باشد.

فعالیت ها و اقدامات در ایام محرم وصفر :
نصب پرچم مشکی بر در ساختمانها میکونی و ادارت و نیز میادین شهر وروستا
سیاه پوش کردن
اعزام مبلغ به نقاط مختلف کشور
برگزاری هیات ها و مجالس وعظ و عزاداری
توزیع غذاهای نذری محرم؛ بهانه‌ای برای عرض ارادت به اهل بیت (ع) : از آنجا که مخالفان اهل بیت (ع) به‌خاطر شادمانی از شهادت امام حسین (ع) و یاران ایشان، در روز عاشورا روزه می‌گرفتند؛ به همین دلیل عاشقان اهل بیت (ع) در روز عاشورا با تهیه غذا و توزیع آن، به مقابله با این جریان می‌پرداختند.غذاهای محرم از نذرهایی محسوب می‌شوند که از گذشته تا امروز جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانی‌ها داشته‌اند و تکایا، مساجد و مردم عزادار با توجه به شرایط مالی خود در این ایام از سوگواران حسینی پذیرایی می‌کنند.
سرودن شعر و خواندن مداحی و سینه زنی
تالیف و نشر صدها کتاب در خصوص محرم و دیوان و …
گرم شدن بازار فروش پرچم و علایم
افزایش سفر به اماکن زیارتی و مراجعه به اماکن اقامتی این شهرها
برنامه های ویژه در صدا و سیما ونیز آغاز به کار رادیو محرم برای پنجمین بار
سامانه «عماریار» به مناسبت ماه محرم، بسته مستندویژه‌ای را برای تماشا در این روزها ارائه کرد. این بسته ویژه، تحت عنوان «ما ملت امام حسینیم»، در سه بخش نماهنگ و داستانی، ویژه‌برنامه و مستند در دسترس عموم علاقه‌مندان قرار گرفته است.
پخش سریال مختارنامه در محرم ۱۴۰۰ از تلویزیون : داستان این مجموعه تلویزیونی از زخمی شدن حسن بن علی و رفتن وی به مدائن که حاکم آن عموی مختار است شروع می‌شود. مختار از طرف عمویش فرا خوانده می‌شود تا از حسن بن علی محافظت کند. بعد از مسموم و کشته شدن حسن مجتبی توسط همسرش جعده در ادامه، داستان به وقایع سال ۶۰ هجری و مرگ معاویه و حکومت یزید و جریان بیعت گرفتن از حسین بن علی رفته و در نهایت پنج سال بعد از حادثه عاشورا، مختار به عنوان رهبر چهارمین قیام پس از عاشورا با متحد کردن شیعیان با شعار «یا لثارات الحسین» به خونخواهی حسین بن علی و شهدای کربلا قیام می‌کند.
و…..

آداب و رسوم در شهرهای ایران :
مراسم روضه خوانی
حرکت دسته سینه زنی و زنجیر زنی
نمازجماعت ظهر عاشورا در محوطه باز
نخل چرخانی
دسته سقا
کتل بستن
آش حسین و توزیع نذری
آیین چاووش خوانی
تعزیه خوانی
پرده خوانی
و….

شایعه و شبهه پراکنی در ایام محرم

دشمنان در ایام محرم با بیان افزایش افسردگی جامعه با عزاداری، کمک به فقرا به جای برگزاری هیئت و نذری دادن ،هزینه های هنگفت سخنرانان و مداحان و در تازه ترین موارد کرونا و سلامتی مردم تکرار شده است.سعی در تضیف این نهضت احیاگر اسلام ناب داشته اند .

تحریف واقعه عاشورا

درطول تاریخ، تحریف‌هایی چه در انگیزه‌ها و اهداف، چه در چهره‌های حماسه‌ساز و چه در برنامه‌های مربوط به عاشورا انجام شد که این تحریف‌ها برخی به محتوا، برخی به شکل و برخی به افراد برمی‌گردد. از دیدگاه شهید مطهری ؛ امام حسین (ع) مکتب عملی اسلام را تاسیس کرد. که مکتبش برای همیشه زنده بماند.وی می گوید:”هر چه ما در این راه کوشش کنیم به شرط آنکه هدف آن را تشخیص دهیم بجاست. اما متاسفانه عده‌ای این را نشناختند، خیال کردند بدون اینکه مردم را با فلسفه قیام حسینی و مکتبش آشنا کنند و مردم را عارف به مقامات حسینی کنند، همین قدر که آمدند و نشستند و نفهمیده و ندانسته گریه‌ای کردند، کفاره گناهان است.”

بدعت در عزاداری

“من حقیقتاً هر چه فکر کردم، دیدم نمی‌توانم این مطلب – قمه‌زدن – را که قطعاً یک خلاف و یک بدعت است، به اطّلاع مردم عزیزمان نرسانم. این کار را نکنند. بنده راضی نیستم. اگر کسی تظاهر به این معنا کند که بخواهد قمه بزند، من قلباً از اوناراضی‌ام. ” ( رهبر انقلاب ؛ ۱۳۷۳/۰۳/۱۷ )

محرم در گذر تاریخ :
الف – محرم در سال آخر رژیم ستم شاهی

در آستانه محرم، امام خمینی(ره) رهبر کبیر نهضت اسلامی که از مهر آن سال از عراق به فرانسه مهاجرت کرده بودند، طی اعلامیه‌ای که به پیام «پیروزی خون بر شمشیر» مشهور شد، دستورالعمل‌های لازم را برای مبارزه با رژیم پهلوی صادر کردند.

ومراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء(ع) در آذر سال ۱۳۵۷ با مبارزه با رژیم سفاک عجین شد. مقاومت و ایستادگی مردم طی دهه اول محرم ادامه داشت و در روزهای تاسوعا و عاشورا(۱۹ و ۲۰ آذر ۱۳۵۷) به اوج خود رسید. در این دو روز تظاهرات وسیعی در سراسر کشور رخ داد. راهپیمایی تهران در روزهای تاسوعا و عاشورا به ‌قدری عظیم بود که تعجب سفیر آمریکا را برانگیخت. سولیوان در خاطرات خود درباره عظمت این مراسم می‌گوید: «عظمت تظاهرات بار دیگر قدرت مخالفان را نشان داد. تعداد شرکت‌کنندگان در این تظاهرات که از جنبه مذهبی خارج شده و شکل سیاسی به خود گرفته بود، از حداقل چهارصد هزار نفر (بر اساس تخمین اردشیر زاهدی که با هلیکوپتر بر فراز تهران گردش کرده بود) تا دو میلیون نفر (بنابر تخمین بی‌بی‌سی لندن) برآورد میشد. طبق برآورد سفارت تعداد شرکت کنندگان در این تظاهرات در هر روز به حدود یک میلیون نفر بالغ میشد.» (، محرم در آئینه اسناد ساواک ؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، ۰۵ شهريور ۱۳۹۹ )

ب- محرم در دفاع مقدس : در نقاط مختلف جبهه های دفاع مقدس به تناسب شرایط و محیط مراسمی برگزارمیگردید . همچنین عملیات تهاجمی محدود رزمندگان بنام عملیات محرم مسلح ایران، به مدت ۱۰ روز،از ۱۰ آبان‌ماه ۱۳۶۱ در منطقه دهلران و موسیان انجام شد و۷۰۰ کیلومتر مربع از خاک اشغال شده ایران آزاد شد.
ج- محرم در محور مقاومت : درمراکز دفاعی رزمندگان مقاومت در مناطق سوریه ، مراسم مشترکی با حضور رزمندگان فاطمی و زینبی ، حیدریون و حزب الله و ایرانیان برگزار میشد و زینب بخش این مراسم نسز تصاویر شهدای مدافع حرم بود .
د- محرم کرونایی : در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بعلت وجود ویروس منحوس جهانی کرونا ؛ مراسم عزاداری به جهت رعایت ملاحظات بهداشتی بسیار محدود شده و بجای ان مراسم محدود در فضای باز و نیز خانگی اجرا میشود وهمچنین نذور به کمک های مومنانه به خانوارهای محروم اختصاص یافته است .
ه – و….

مناسبت های تاریخی محرم :
اول محرم : ۷بعثت. آغاز محاصره اقتصادی پیامبر(ص) و بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب و اولین روز سال هجری قمری ودرگذشت حضرت آدم(ع) نخستین پیامبر الهی و۶۱ق. ورود کاروان امام حسین(ع) به کربلا و۶۱ق. نامه امام حسین(ع) به مردم کوفه
پنجم : عبور حضرت موسی(ع) و بنی‌اسرائیل از رود نیل و غرق شدن فرعون، طبق برخی روایات و۶۱ق. اعزام سپاه ابن زیاد جهت ممانعت از حرکت مردم کوفه برای یاری امام حسین(ع)
هفتم : بنا بر برخی روایات در این روز خداوند با حضرت موسی(ع) در کوه طور سخن گفته‌است.
هشتم : ۶۱ق. ملاقات امام حسین(ع) با عمر بن سعد
نهم(تاسوعا) : تاسوعا روز بزرگداشت عباس بن علی(ع) -۶۱ق. اعلام جنگ از سوی عمر بن سعد و محاصره خیمه‌های امام حسین(ع) در کربلا – ۶۱ق. حمله عمر بن سعد به اردوگاه امام حسین بعد از نماز عصر -۶۱ق. صدور امان‌نامه برای فرزندان ام‌البنین از سوی سپاه یزید -۶۱ق. سخنان امام حسین(ع) با اصحابش پیش از واقعه کربلا -۱۴۳۸ق. حمله به زیارتگاه سخی در کابل، شب عاشورا. ۵۰ شهید و زخمی. داعش مسئولیت را بعهده گرفت. (۲۰ مهر،۱۳۹۵ش)
شب دهم : سخنان امام حسین(ع) با اصحابش پیش از واقعه عاشورا (۶۱ق)
روز دهم : ۶۱ق. شهادت امام حسین(ع) و یارانش در روز عاشورا – ۱۳۸۳ق سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه در اعتراض به سیاست‌های نظام حاکم بر ایران (۱۳ خرداد ۱۳۴۲ش) -۱۴۱۵ق. انفجار بمب در حرم امام رضا(ع) توسط گروهک منافقین و شهادت ۲۷ زائر (۳۰ خرداد ۱۳۷۳ش)
شب یازدهم : ۶۱ق. سر امام حسین(ع) در تنور خولی -۶۱ق. شام غریبان کربلا
روز یازدهم : ۶۱ق. حرکت دادن اسیران کربلا به سوی کوفه – ۶۱ق. دفن شهدای کربلا(بنا به نقلی) -۶۱ق. ورود اهل بیت امام حسین(ع) به کوفه -۹۵ق. شهادت امام سجاد(ع) چهارمین امام شیعیان (به نقلی) – ۱۳۸۳ق. بازداشت امام خمینی توسط نیروهای امنیتی حکومت پهلوی (۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش) – ۱۳۸۳ق. قیام پانزده خرداد در ایران در اعتراض به دستگیری امام خمینی و کشته و مجروح شدن شماری از مردم (۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش)
سیزدهم : ۶۱ق. دفن شهدای کربلا(بنا به نقلی) – ۶۱ق. آوردن اهل بیت امام حسین(ع) در مجلس عبیدالله بن زیاد
پانزدهم : ۶۱ق. فرستادن سرهای شهدای کربلا به سوی شام – ۲۰۰ق. آغاز حرکت امام رضا(ع) از مدینه به مرو
هجدهم : ۹۵ق. شهادت امام سجاد(ع) چهارمین امام شیعیان (به قولی)
نوزدهم : ۶۱ق. حرکت اسیران کربلا به سوی شام
۱۴۲۷ق. بمب‌گذاری و تخریب حرم عسکریین(ع) توسط تروریست‎های تکفیری وابسته به القاعده شاخه عراق (۳ اسفند ۱۳۸۴ش)
بیست و پنجم ک ۹۵ق. شهادت امام سجاد(ع) به دستور ولید بن عبدالملک ششمین خلیفه اموی (به‌قولی)
بیست و هشتم : ۶۱ق. ورود اسیران کربلا به بعلبک از شهرهای لبنان -۲۲۰ق. تبعید امام جواد(ع) به بغداد توسط معتصم عباسی -۱۳۹۸ق. قیام ۱۹ دی در قم (۱۹ دی ۱۳۵۶ش)

مناسبت های تاریخی صفر :
اول صفر : ۳۷ق. آغاز مرحله نهایی جنگ صفین میان سپاهیان امام علی (ع) و معاویه و ۶۱ق. ورود اسیران کربلا به همراه سرهای امام و شهدا به شام
سوم صفر : ۵۷ق. ولادت امام محمد باقر(ع) امام پنجم شیعیان (به قولی)
پنجم صفر : ۶۱ق. شهادت رقیه دختر امام حسین (ع) در شام، زیارتگاهی در دمشق به وی منسوب‌است.
هفتم صفر :۵۰ق. شهادت امام حسن مجتبی (ع) (به قولی) و۱۲۸ق. ولادت امام موسی کاظم (ع) (به قولی)
هشتم صفر : ۳۶ق. درگذشت سلمان فارسی صحابی پیامبر(ص) و از یاران امام علی(ع)
نهم صفر : ۳۷ق. شهادت عمار یاسر از نخستین مسلمانان و از یاران نزدیک و نخستین شیعیان امام علی (ع) در جنگ صفین و ۳۷ق. قرآن بر نیزه کردن شامیان در صفین با نیرنگ عمرو بن عاص
هفدهم صفر : ۲۰۳ق. شهادت امام رضا (ع) بروایتی
بیستم صفر : ۶۱ق. اربعین حسینی و ۶۱ق. ورود اهل بیت امام حسین(ع) به کربلا و۶۱ق. زیارت جابر بن عبدالله انصاری از کربلا و۶۱ق. ملحق شدن سر امام حسین(ع) به بدن مطهر
بیست و هفتم صفر : ۱۱ق. مأموریت اسامة بن زید از سوی پیامبر(ص) برای تجهیز سپاه علیه رومیان بنابر قول مشهور بین اهل‌سنت
بیست و هشتم صفر : ۱۱ق. رحلت حضرت محمد (ص) و۱۱ق. آغاز امامت امام علی (ع) و۱۱ق. واقعه سقیفه بنی‌ساعده و انتخاب ابوبکر به عنوان خلیفه مسلمانان و۱۱ق. تجهیز بدن مطهر پیامبر (ص) توسط امام علی (ع) و۱۱ق. دفن پیامبر (ص) در خانه فاطمه زهرا(س) و۵۰ق. شهادت امام حسن مجتبی (ع)
بیست و نهم صفر : ۱۳ بعثت یا ۱ق. ماجرای لیلة المبیت، شبی که امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر(ص) از توطئه قریش، در بستر ایشان خوابید (شب اول ماه ربیع الاول) و۲۰۳ق. شهادت امام رضا (ع) (آخرین روز ماه صفر)
آخر صفر : ۱۳ بعثت یا ۱ق. ماجرای لیلة المبیت، شبی که امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر(ص) از توطئه قریش، در بستر ایشان خوابید (شب اول ماه ربیع الاول) و۲۰۳ق. شهادت امام رضا (ع) (آخرین روز ماه صفر)

اسم گزاری ایام برای عزاداری

در بزرگداشت شهدای کربلا هر روز از این دهه را مختص به یکی از حماسه سازان این نهضت جاویدان قرار داده‌اند:

روز اول: مسلم‌بن‌عقیل (علیه‌السلام)
روز دوم: ورود کاروان به کربلا
روز سوم: حضرت رقیه (علیه‌السلام)
روز چهارم: حضرت حر و طفلان حضرت زینب (علیه‌السلام)
روز پنجم: حضرت عبدالله‌بن‌الحسن و اصحاب
روز ششم: حضرت قاسم‌بن‌الحسن(علیه‌السلام)
روز هفتم: حضرت علی اصغر (علیه‌السلام) و روضه عطش
روز هشتم: حضرت علی‌اکبر(علیه‌السلام)
روز نهم: حضرت عباس(علیه‌السلام)
روز دهم: حضرت اباعبدالله‌ (علیه‌السلام) و شام غریبان
روز یازدهم: حرکت کاروان از کربلا
روز دوازدهم: ورود کاروان به کوفه
روزسیزدهم: مصائب امام سجاد و حضرت زینب(س) در کوفه و شام
روز چهلم : راهپمایی باشکوه اربعین در راه نجف به کربلا و نیز راهپیمایی جاماندگان در بسیاری از شهرها و روستاها

تکلیف زمانه نسبت به واقعه عاشورا
هیچ وقت نباید امت اسلامی و جامعه‌ی اسلامی ماجرای عاشورا را به عنوان یک درس، به عنوان یک عبرت، به عنوان یک پرچم هدایت از نظر دور بدارد. قطعاً اسلام، زنده‌ی به عاشورا و به حسین‌بن‌علی (علیه‌السّلام) است. ( رهبر انقلاب ؛ ۱۳۹۱/۰۹/۰۱ )
اگر کسانی برای حفظ جانشان، راه خدا را ترک کنند و آن‌جا که باید حق بگویند، نگویند، چون جانشان به خطر می‌افتد، یا برای مقامشان یا برای شغلشان یا برای پولشان یا محبّت به اولاد، خانواده و نزدیکان و دوستانشان، راه خدا را رها کنند، آن وقت حسین‌بن‌علی‌ها به مسلخ کربلا خواهند رفت و به قتلگاه کشیده خواهند شد. ( رهبر انقلاب ؛ ۱۳۷۵/۰۳/۲۰ )

سخن پایانی
رمز بقای مذهب شیعه : باید ببینیم رمز بقای این مذهب و (رمز) بقای ممالک اسلامی (و) ممالک شیعی چه بوده است. ما باید آن رمز را حفظ بکنیم. یکی از رمزهای بزرگی که بالاترین رمز است، قضیه سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) است. سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) مذهب را بیمه کرد؛ با عمل خودش، اسلام را بیمه کرد. (این که) ائمه (عَلَیهِمُ السَّلامُ) این قدر اصرار کردند به این که مجمع داشته باشید، گریه (و) نُدبه بکنید، برای این (بود) که این، کِیانِ مذهب ما را حفظ می کند ( صحیفه امام، ج ۱۰، ص ۲۱۶)
«کُلُّ یومِ عاشُورا وَ کُلُّ اَرضِ کَربَلا»: «کُلُّ یومِ عاشُورا وَ کُلُّ اَرضِ کَربَلا» یک کلمه بزرگی است. کربلا چه کرد؟ ارض کربلا در روز عاشورا چه نقشی را بازی کرد؟ همه زمین ها باید این طور باشند. نقش کربلا این بود که سیدالشهدا (عَلَیهِ السَّلامُ) با چند نفر جنگ کرد، عدد معدودی به کربلا آمدند و ایستادند در مقابل ظلم یزید و در مقابل دولت جبار، در مقابل امپراتور زمان ایستادند و فداکاری کردند و کشته شدند، لکن ظلم را قبول نکردند و یزید را شکست دادند. همه جا باید این طور باشد و همه روز هم باید این طور باشد، همه روز باید ملت ما این معنا را داشته باشد که امروز روز عاشورا است و ما باید در مقابل ظلم بایستیم و همین جا هم کربلا است و باید نقش کربلا را پیاده کنیم. (صحیفه امام، ج ۱۰، صص ۱۲۲ – ۱۲۳)
بالاترین جنبه مجالس ابی عبدالله(ع) : جنبه سیاسی این مجالس، بالاتر از همه جنبه های دیگر است، بی خود بعضی از ائمه ما (عَلَیهِمُ السَّلامُ) نمی فرمایند که برای من در منابر روضه بخوانید، بی خود ائمه ما (عَلَیهِمُ السَّلامُ) نمی گویند که هر کس بگرید یا بگریاند یا صورت گریه کردن به خودش بگیرد، اجرش فلان و فلان است. مسأله، مسأله گریه نیست، مسأله، مسأله تباکی نیست، مسأله، مسأله سیاسی است که ائمه ما (عَلَیهِمُ السَّلامُ) با همان دید الهی که داشتند، می خواستند که این ملت ها را از راه های مختلف با هم بسیج و یکپارچه کنند تا آسیب پذیر نباشند. ( صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۳۲۳)
«کُلُّ یومٍ عاشُورا»؛ سرمشقی برای امت اسلامی : دستور آموزنده «کُلُّ یومٍ عاشُورا وَ کُلُّ أَرضٍ کَربَلاء» باید سرمشق امت اسلامی باشد. قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین، عاشورا قیام عدالت خواهان، با عددی قلیل و ایمانی و عشقی بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که این برنامه، سرلوحه زندگی است در هر روز و در هر سرزمین. . ( صحیفه امام، ج ۹، ص۴۴۵ )
محرّم فقط دهه‌ی عاشورا نیست؛ یک حادثه‌ی عظیم در ایّام محرّم در تاریخ اتّفاق افتاده که این حادثه تمام‌شدنی نیست. نه به معنای اینکه نظایر آن و اشباه آن استمرار پیدا میکند ( بیانات رهبر انقلاب در دیدار نخبگان علمی جوان ؛ ۹۵/۰۷/۲۸ )
در ماه محرم، معارف حسینی و معارف علوی را که همان معارف قرآنی و اسلامی اصیل و صحیح است برای مردم بیان کنید. ( رهبر انقلاب ؛ ۱۳۷۲/۰۳/۲۶ )
زنده نگه داشتن عاشورا در برگزاری سوگواری و شرکت در آن کف وظیفه شیعیان بوده و کفایت لازم را ندارد و بایستی مراسم محرم و صفر ، بتواند راه صحيح زندگي با مشی حسینی را در دنياي امروز را فراروي انسان‌ها قرار ‌دهند.