کمیته تخصصی مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان – پدافند غیرعامل:

دکتر محمدتقی احمدی	مسوول
مهندس غلامرضا جلالی	عضو
مهندس شاپور طاحونی	عضو
مهندس مجید اشتری فر	عضو
دکتر احمد اصغریان جدی	عضو
مهندس زریبافان	عضو
دکتر جلال نخعی	عضو
مهندس علی اصغر شهاب	عضو
مهندس حسین فرازنده نیا	عضو
مهندس شعیبی‌درو	عضو
دکتر ایزدی فرد	عضو
مهندس سیدجواد هاشمی فشارکی	عضو
مهندس نجف‌زاده	عضو
مهندس فرامرز داعی‌نژاد	عضو

 

گروه تدوین پیش نویس:

طاحونی	شاپور	دانشگاه صنعتی امیرکبیر
احمدی	محمدتقی	دانشگاه تربیت مدرس
اصغریان جدی	احمد	دانشگاه شهید بهشتی
برخوردار	آرش	مهندسین مشاور
شلالوند	بهرام	مهندسین مشاور
صمدانی‌فرد	سید عباس	مهندسین مشاور
اصغریان جدی	فاطمه	مهندسین مشاور
مسگری هوشیار	سارا	مهندسین مشاور
مسگری هوشیار	محمد	مهندسین مشاور
پوربهی	محمد صادق	مهندسین مشاور

«پیش نویس مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان » تهیه متن اصلی مبحث توسط افراد فوق بوده است . ولی بعد اسامی دیگری در کتاب تجدید چاپ شده درج شده است .

                                                                              ویرایش ششم

مرداد   ۱۳۸۸

 

کتاب مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان:

۱ – ۲۱ – کلیات و تعاریف کتاب مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان

مبحث بیست و یک مقررات ملی ساختمان با عنوانپدافند غیرعامل بیست و یکمین مبحث از مباحث بیست و دوگانه مقررات ملی ساختمان است که از منابع مهم برای آزمون نظام مهندسی شمار می رود.

پدافند غیرعامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای که به کارگیری آنها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، ارتقا پایداری ملی، تداوم فعالیت های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن میگردد.

پدافند غیر عامل مجموعه ای از اقدامات غیر مسلحانه است که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات، سرمایه ها، اسناد و شریان های کشور در مقابل عمليات خصمانه و مخرب دشمن می گردد.

هر چقدر درجه هشیاری مدیریت دفاعی برای بکارگیری پدافند عامل بالا باشد، باز هم دشمن سعی دارد در ساعات نخست تهاجم با وارد کردن ضربات سنگین به مراکز مهم دفاعی و مراکز حساس و حیاتی کشور آسیب برساند و برای این کار پرهزینه ترین ابزار را با قدرت آتش سنگین بکار می گیرد.

معمولا بعد از روزهای اول و تهاجم هوایی، جنگ زمینی آغاز می شود که طی آن زیرساخت های حساس و مهم کشور، با همان دقت اولیه ولی با گستردگی بیشتر مورد تهاجم هوایی قرار می گیرد.

در صورتیکه روحیه دفاعی ملت پس از چند هفته حفظ شود، در مرحله بعدی بمباران افراد غیر نظامی آغاز می شود که اکثرا بعنوان خطای نظامی وانمود می گردد.

طی این مرحله از تهاجم ایجاب می کند که تمام ساختمانها در مقابل موج انفجار، ترکش و امکان فروپاشی مقاومت نسبی قابل قبولی داشته باشند و در بخش های مناسبی از آنها فضای امن قابل بهره برداری در دسترس باقی بماند.

۱٫۱٫۱٫۱    ۱ – ۱ – ۲۱ – انواع تهدیدها در کتاب مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان

تهدیدها به دو دسته تهدیدهای طبیعی و انسان ساز تقسیم می گردند.

تهدیدهای طبیعی مانند سیل، زلزله و توفان مشمول مقررات این مبحث نمی گردند و در مباحث دیگر بصورت مناسب پرداخته شده است.

تهدیدهای انسان ساز نیز به سه دسته تقسیم می گردد:

١- تهدیدهای نظامی ۲- تهدیدهای امنیتی ٣- تهدیدهای اتفاقی

تهدیدهای نظامی شامل تهاجم هوایی، زمینی و دریایی می باشد. تهدیدهای امنیتی نیز شامل خرابکاری، بمب گذاری و … می گردند.

تهدیدات اتفاقی شامل آتش سوزی، انفجار مخازن سوخت و یا نشت مواد خطرناک می باشد.

۱٫۱٫۱٫۲    ۲ – ۱ – ۲۱ -اهداف در کتاب مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان

هدف این مقررات تعیین حداقل ضوابط و مقررات برای طرح و اجرای ساختمان ها در برابر تهدیدهای انسان ساز، خصوصا تهاجم هوایی میباشد به طوری که با رعایت آن انتظار می رود ساختمان های با درجه اهمیت یک (حیاتی) پس از انفجار قابلیت خدمت رسانی خود را حفظ کند. برای سایر ساختمان های با درجه اهمیت مختلف دیگر با در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی و اجتماعی ضمن کاهش تلفات، خسارت های سازه ای و غیر سازهای به حداقل قابل قبولی برسد.

۱٫۱٫۱٫۳    ۳ – ۱ – ۲۱ – دامنه کاربرد در کتاب مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان

۱- این مقررات شامل ساختمانهای جدید در دست طراحی می باشد و ساختمانهای موجود را در بر نمی گیرد.

٢- کاربرد این مبحث صرفا جهت طراحی ساختمان در برابر بارهای انفجاری است.

بدیهی است رعایت ضوابط شهرسازی نیز برای پدافند غیرعامل در صورت وجود قابل توصیه جدی می باشد.

٣- انفجارهای هسته ای و حملات شیمیایی، میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه ها و اغتشاشات الکترونیکی مشمول مقررات این مبحث نمی باشد.

۴- دامنه کاربرد عمدتا شامل ساختمانهای متعارف غیر نظامی است.

۵- این مبحث در هنگام طرح و اجرای ساختمانهای بتن مسلح، فولادی و مصالح بنایی به کار می رود.

۶- کاربرد این مبحث شامل سازه های خاص مانند سدها، آب بندها، سیلوها، مخازن، برجهای صنعتی، دودکش های بلند، دکلها، ابنیه راهها، پالایشگاهها، نیروگاهها، اسکله ها، استحکامات نظامی و ابنیه مشابه آنها نمی باشد.

۱٫۱٫۱٫۴    ۴ – ۱ – ۲۱ – جایگاه معماری، سازه و تاسیسات در پدافند غیرعامل

۱٫۱٫۱٫۴٫۱             ۱ – ۴ – ۱ – ۲۱ -معماری در مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان

آرایش فضاهای ساختمانی و نحوه ارتباط آنها با اطراف می تواند امکانات ویژه ای را برای نجات جان افراد ایجاد نموده و باعث بهبود عملکرد سیستم و کاهش آسیب پذیری آن گردد.

تعیین طرح هندسی بنا، موقعیت بازشوها، ا نحوه دسترسی ها و همچنین پیش بینی فضای امن به عنوان فضایی چند عملکردی برای هر ساختمان در زمان صلح و جنگ برعهده معمار می باشد.

معمار باید با توجه به کاربری بنا و نیازهای آن فضاهایی را طراحی نماید که علاوه بر عملکرد پدافندی در زمان جنگ، در زمان صلح نیز کاربری مناسبی داشته باشد.

۱٫۱٫۱٫۴٫۲             ۲ – ۴ – ۱ – ۲۱ – سازه در مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان

طراحی ساختمان جهت مقاومت در برابر بارهای انفجاری در محدوده عملکرد مناسب برعهده مهندس سازه | می باشد. جهت دستیابی به سیستم مناسب سازه ای و انتخاب بخش مناسبی از بنا برای فضای امن طرح معماری باید هماهنگی با مباحث سازه باشد.

۱٫۱٫۱٫۴٫۳             ۳ – ۴ – ۱ – ۲۱ – تاسیسات در مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان

جایگاه طراحی تاسیسات در پدافند غیر عامل جلوگیری از بروز آسیب های ناشی از پیامدهای انفجار نظیر نشت گاز، آب گرفتگی، خطرات برق، آتش سوزی و مشابه آن می باشد.

بعلاوه قابلیت بهره برداری محدود یا تغییر پذیری سیستم های تاسیسات ساختمان هماهنگ با عملکرد مورد نظر باید توسط مهندس تاسیسات مد نظر قرار گیرد.

۱٫۱٫۱٫۵    ۵ – ۱ – ۲۱ – سطوح عملکرد ساختمان ها

سطوح عملکرد ساختمان شامل چهار سطح زیر است، که شامل سطوح عملکرد سازه ای و غیر سازهای مطابق جدول ۲۱-۱-۱ می باشد:

• سطح عملکرد I- قابلیت استفاده بی وقفه (IO)
• سطح عملکرد II- ایمنی جانی (LS)
• سطح عملکرد III- آستانه فروریزش (CP)
• سطح عملکرد IV- لحاظ نشده

بر حسب درخواست کاربر، ساختمان می تواند دارای سطوح عملکرد مختلف در پلان یا ارتفاع باشد.

 

فهرست مطالب

فهرست مطالب بیان شده در مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان(پدافند غیرعامل) که در سال ۱۳۹۱ منتشر گردیده است به شرح زیر می باشد.

 

فصل اول    

۲۱-۱ کلیات

۲۱-۱-۱ مفاهیم

۲۱-۱-۱-۱ تعریف پدافند غیرعامل

۲۱-۱-۱-۲ مفهوم پدافند غیرعامل

۲۱-۱-۲ تهدیدات

۲۱-۱-۳ هدف

۲۱-۱-۴ دامنه کاربرد

۲۱-۱-۵ کارکرد پدافند غیرعامل در مقررات ملّی ساختمان

۲۱-۱-۵-۱ شهرسازی

۲۱-۱-۵-۲ معماری

۲۱-۱-۵-۳ سازه

۲۱-۱-۵-۴ تاسیسات

۲۱-۱-۶ گروه‌بندی ساختمان‌ها

۲۱-۱-۷ بارهای ناشی از انفجار

۲۱-۱-۸ تعاريف

 

فصل دوم

۲۱-۲ ملاحظات معماري

۲۱-۲-۱ کلیات

۲۱-۲-۱-۱ رابطه معماری و پدافند غیرعامل

۲۱-۲-۲ ملاحظات طراحی محوطه

۲۱-۲-۲-۱ جانمایی ساختمان

۲۱-۲-۲-۲ فضاهای باز

۲۱-۲-۲-۳ وروديها

۲۱-۲-۲-۴ مسيرهاي دسترسي

۲۱-۲-۲-۵ جانپناهها و ديوارهاي محافظ

۲۱-۲-۲-۶ طراحي پله و شیبراه در محوطه

۲۱-۲-۲-۷ مصالح سطوح کف معابر

۲۱-۲-۳ طراحی معماري

۲۱-۲-۳-۱ طراحی حجم ساختمان

۲۱-۲-۳-۲ عناصر الحاقی

۲۱-۲-۳-۳ جداره خارجي ساختمان

۲۱-۲-۳-۴ رابطه فضاي امن با سایر فضاها

۲۱-۲-۳-۵ مسیرهای حرکت

۲۱-۲-۳-۶ طراحی نمای جداره خارجی ساختمان‌

۲۱-۲-۳-۷ طراحي قاب و مهاربندي پنجره

۲۱-۲-۳-۸ سایر بازشوها

۲۱-۲-۳-۹ تیغه بندی و عناصر غیرسازه‌ای

۲۱-۲-۳-۱۰ آسانسور و پلکان

۲۱-۲-۴ فضاهاي امن

۲۱-۲-۴-۱ تعريف فضاي امن

۲۱-۲-۴-۲ جانمایی فضای امن

۲۱-۲-۴-۳ مصالح و اعضای داخلی

۲۱-۲-۴-۴ الزامات طراحی فضای امن

۲۱-۲-۵ پناهگاه

۲۱-۲-۵-۱ درجه اهمیت پناهگاه

۲۱-۲-۵-۲ انواع پناهگاه

۲۱-۲-۵-۲-۱ گروه بندی پناهگاه‌ها از نظر درجه اهمیت

۲۱-۲-۵-۲-۲ گروه بندی پناهگاه‌ها از نظر نوع عملکرد

۲۱-۲-۵-۲-۳ گروه بندی پناهگاه‌ها از نظر مدت زمان اقامت

۲۱-۲-۵-۳ پناهگاه‌های اختصاصی و عمومی 

۲۱-۲-۵-۴ جانمایی پناهگاه 

۲۱-۲-۵-۵ ظرفيت پناهگاه

۲۱-۲-۵-۶ مشخصات پناهگاه

۲۱-۲-۵-۷ فضای داخلی پناهگاه

۲۱-۲-۵-۸ محفظه هوابند

۲۱-۲-۵-۹ ورودي پناهگاه

۲۱-۲-۵-۱۰ راههای فرار و خروجيهای اضطراري

۲۱-۲-۵-۱۱ روانبخشي پناهگاهها

 

فصل سوم

۲۱-۳ مشخصه‌های مکانیکی و دینامیکی مصالح

۲۱-۳-۱ کلیات

۲۱-۳-۲ مصالح مناسب برای سازه‌های انفجاری

۲۱-۳-۲-۱ بتن مسلح

۲۱-۳-۲-۲ مصالح بنایی مسلح

۲۱-۳-۲-۳ مصالح سنگدانه‌ای

۲۱-۳-۲-۴ مصالح نما

۲۱-۳-۲-۵ فولاد ساختمانی

۲۱-۳-۳ ویژگی‌های دینامیکی مواد

۲۱-۳-۳-۱ ضریب افزایش مقاومت (SIF)

۲۱-۳-۳-۲ ضریب افزایش دینامیکی (DIF)

۲۱-۳-۳-۳ تنش تسلیم طراحی در سازه‌های مقاوم در برابر انفجار

 

فصل چهارم

۲۱-۴ سیستم‌های سازه‌ای مقاوم در برابر انفجار

۲۱-۴-۱ کلیات

۲۱-۴-۲ سیستم‌های رایج برای ساختمان‌

۲۱-۴-۲-۱ دیوار بنایی مسلح

۲۱-۴-۲-۲ دیوار بتنی پیش‌ساخته

۲۱-۴-۲-۳ دیوار بتنی درجا

۲۱-۴-۲-۴ قاب‌ قوسی و شیبدار (با سقف سبک)

۲۱-۴-۳ سیستم‌های رایج برای سازه‌ پناهگاهی

۲۱-۴-۳-۱ سازه‌ پناهگاهی مدفون و نیمه مدفون درجا

۲۱-۴-۳-۲ سازه‌های‌ پناهگاهی مدفون و نیمه مدفون پیش ساخته

 

فصل پنجم

۲۱-۵ تاسیسات برقی و مکانیکی

۲۱-۵-۱ الزامات قانونی

۲۱-۵-۱-۱ دامنه کاربرد

۲۱-۵-۱-۲ ساختمان‌های موجود

۲۱-۵-۲ مقررات کلی

۲۱-۵-۳ تاسیسات برقی

۲۱-۵-۳-۱ سیستم الکتریکی

۲۱-۵-۳-۲ سیستم ارتباطی و مخابراتی

۲۱-۵-۳-۳ سامانه برق اضطراری

۲۱-۵-۳-۴ مبدل‌های برق

۲۱-۵-۴ تاسیسات مکانیکی

۲۱-۵-۴-۱ کلیات

۲۱-۵-۴-۲ تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع

۲۱-۵-۴-۳ تاسیسات بهداشتی

۲۱-۵-۴-۳-۱ سیستم آبرسانی

۲۱-۵-۴-۳-۲ تاسیسات فاضلاب

۲۱-۵-۴-۴ لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان

۲۱-۵-۴-۵ تاسیسات اطفاء حریق

۲۱-۵-۵ آسانسور و پله برقی

۲۱-۵-۵-۱ آسانسورهای اضطراری

۲۱-۵-۶ تاسیسات پناهگاه

۲۱-۵-۶-۱ کلیات

۲۱-۵-۶-۲ تاسیسات برقی

۲۱-۵-۶-۳ تاسیسات تهویه و تعویض هوا

۲۱-۵-۶-۴ تاسیسات بهداشتی