از ویژگی‌های عملیات محرم استفاده دشمن از گازهای شیمیایی در منطقه عملیاتی بود که باعث شد مسئولین جنگ به طور جدی برای مقابله با این سلاح در عملیات‌های بعدی تدابیر لازم را اتحاذ کنند.
عملیات محرم در چند محور و طی چند مرحله طراحی شد که مرحله اول آن دوشنبه ۶۱/۸/۱۰ در ساعت ۲۲:۸ دقیقه با رمز «یا زینب (س)» با فرماندهی قرارگاه عملیاتی کربلا و سرعت و غافلگیری قابل ملاحظه آغاز شد، به نحوی که کمتر از نیم ساعت پس از شروع عملیات قوای اسلام توانستند در یک محور تعدادی از نیروهای عراقی را به اسارت درآورند و در محور دیگر نیروهایی از دشمن به استعداد بیش از یک تیپ در محاصره نیروهای خودی قرار گرفته و غالباً اسیر شوند.
ویژگی‌های مهم این عملیات دستاوردهای آن بود که منجر به آزادسازی ۷۰۰ کیلومترمربع از خاک ایران و ۳۰۰ کیلومتر از خاک عراق شد و باعث شکستن جو حاصل از عدم پیروزی عملیات رمضان شد. همچنین با پیدایش دورنمای شهر العماره عراق از روی بلندی‌های جبال حمرین در این عملیات باعث شد استراتژی جدید برای عملیات گسترده در منطقه جنوب که هدفش تعیین سرنوشت جنگ بود حاصل شد.
از دیگر ویژگی‌های این عملیات، استفاده دشمن از گازهای شیمیایی در منطقه عملیاتی بود که باعث شد مسئولین جنگ به طور جدی برای مقابله با این سلاح در عملیات‌های بعدی تدابیر لازم را اتحاذ کنند.
اهمیت منطقه عملیاتی محرم برای دشمن
منطقه عملیاتی محرم منطقه‌ای است کوهستانی که در جنوب شرقی دهلران و در غرب عین‌خوش قرار دارد. دشمن با در اختیار داشتن ارتفاعات استراتژیک آن که متعلق به جمهوری اسلامی ایران است، امتیازاتی متعدد را برای خود محفوظ نگاه داشته بود از جمله:
۱- از نظر پدافندی در مواضعی مطمئن قرار داشت.
۲- جاده دهلران عین‌خوش را در زیر دید و تیر خود داشت و بدین ترتیب آن را بدون استفاده کرده بود.
۳- می‌توانست به اشغال چندین حوزه نفتی و تأسیسات آن در منطقه بیات، در دو طرف مرز بین‌المللی و در داخل خاک عراق ادامه دهد.
۴- قادر به دفاع از شهرک صنعتی طیب، زبیدات و چاههای نفت آن، چندین روستا و پاسگاه مهم در خاک عراق بود.
موقعیت طبیعی منطقه
مشخصه مهم این منطقه وجود ارتفاعات جبال حمرین است که خط مرزی قراردادی ایران و عراق قبل از تجاوز این کشور به ایران بوده و بلندترین قله آن به ارتفاع ۴۰۰ متر در خاک جمهوری اسلامی قرار داشته است. گذشته از تپه ۲۹۸ که در داخل خاک ما قرار دارد، تپه ۱۷۵ در داخل خاک عراق واقع شده است که مشرف بر محور وصولی و با اهمیت عین‌خوش- چم‌سری- شرهانی زبیدات می‌باشد. از دیگر عوارض طبیعی منطقه، رودخانه‌های چیخواب، دویرج و میمه است که فصلی و وحشی بوده، به هنگام طغیان، ارتفاع آب آن بعضاً به ۱۰ برابر معمول (که حدود ۳۰ سانتیمتر است)، می‌رسد.
نیروهای شرکت‌کننده در عملیات
چهار تیپ پیاده از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یک تیپ از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در عملیات شرکت داشتند و یک تیپ از سپاه پاسداران نیز در احتیاط قرار داشت.
قابل ذکر است که سپاه پاسداران در این عملیات توانست از تانکها و توپخانه غنیمتی خود استفادة مناسبی بعمل آورد.
شرح عملیات
عملیات محرم در چند محور و طی چند مرحله طراحی شد که مرحله اول آن دوشنبه ۶۱/۸/۱۰ در ساعت ۲۲:۸ دقیقه با رمز «یا زینب(س)» با فرماندهی قرارگاه عملیاتی کربلا و سرعت و غافلگیری قابل ملاحظه آغاز شد، به نحوی که کمتر از نیم ساعت پس از شروع عملیات قوای اسلام توانستند در یک محور تعدادی از نیروهای عراقی را به اسارت درآورند و در محور دیگر نیروهایی از دشمن به استعداد بیش از یک تیپ در محاصره نیروهای خودی قرار گرفتند و غالباً اسیر شدند.
ساعت شش صبح ۱۱ آبان به استثنای جناح چپ منطقه عملیات، کلیه یگانها اهداف تعیین شده را تصرف کردند و پس از یکی دو ساعت، بین کلیه نیروها الحاق حاصل شد.
از چهار قرارگاه فرعی شرکت‌کننده در عملیات، نیروهای سه قرارگاه اهداف خود را حتی بیش از آنچه که پیش‌بینی شده بود، تصرف کردند. ولی یگانهای قرارگاه چهارم به علت طغیان رودخانه «دویرج» و پاره‌ای مشکلات در پشتیبانی یگانهای مانوری نیروها، نتوانستند اهداف خود را در حوالی منطقه چم هندی و ربوط بطور کامل تصرف کنند.
نتایج مرحله اول عملیات
آزاد شدن ۵۵۰ کیلومترمربع از خاک میهن اسلامی از جمله ارتفاعات ۴۰۰، ارتفاعات ۲۹۸، پل چم سری، حوزه نفتی بیات نهر عنبر، چشم سری و موسیان و خارج شدن جاده عین‌خوش دهلران از زیر دید و تیر دشمن و همچنین زیر دید تیر قرار گرفتن شهرک طیب عراق.
تلفات و ضایعات وارده به دشمن طی این مرحله عبارت بود از انهدام هشت تا ۱۲ یگان سازمانی دشمن بین ۲۰ تا ۷۰ درصد، انهدام ۹۰ دستگاه تانک و نفربر و ۱۳۰ دست خودرو، سقوط ۷ فروند هواپیمای دشمن،
به غنیمت گرفتن ۴۵ دستگاه تانک و نفربر، ۱۰۰ دستگاه خودرو و مقادیر معتنابهی سلاح سبک از انواع مختلف.
ضمناً در این مرحله از نیروهای دشمن، دو هزار و ۶۰۰ نفر کشته و زخمی و یک هزار و ۹۷۰ نفر اسیر شدند.
مرحله دوم عملیات
علیرغم موفقیتهای حاصله از مرحله اول و درهم پاشیدگی وضعف روحیه دشمن، به لحاظ عدم موفقیت قرارگاه چهارم در مرحله اول و خالی ماندن جناح چپ قوای اسلام، اساساً موفقیتهای مرحله اول در معرض تهدید بود؛ لذا مهمترین هدف مرحله دوم، ترمیم رخنه موصوف، با حداکثر سرعت ممکن بود.
بدین منظور مرحلة دوم عملیات آغاز شد و نیروهای ما در ساعت ۵ صبح به جاده آسفالته شرهانی دسترسی پیدا کردند و در ساعت ۷ صبح با الحاقی که صورت گرفت، محاصره دشمن کامل گردید.
در این مرحله ۱۵۰ کیلومترمربع زمین آزاد شد و مجدداً شش یگان سازمانی دشمن، بین ۲۰ تا ۶۵ درصد منهدم شدند. همچنین ۱۵۰ نفر دیگر از نیروهای دشمن به اسارت قوای اسلام درآمدند.
مرحله سوم و نتایج آن
هدف مرحله سوم عملیات، تصرف کلیه ارتفاعات و دامنه‌های غربی حمرین و جاده‌ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد تأمین لازم برای جاده آسفالتة چم سری، شرهانی، زبیدات و همچنین جاده شنی زبیدات طیب بود.
به همین منظور، در روز دوشنبه ۱۵ آبان، ساعت ۱۰ شب عملیات مرحله سوم آغاز شد و پس از یک نبرد نسبتاً گسترده به علت مقاومت پراکنده دشمن و عدم پاکسازی منطقه، در ساعت هشت صبح فردای آن، پایان گرفت.
وارد ساختن ضربات پی‌درپی در عملیات محرم و موفقیتهای حاصله، دشمن را هراسناک ساخت چنانچه از ترس محاصره و انهدام بیشتر، از محور ربوط و چم هندی پا به فرار گذاشت و مقادیر بسیار دیگری از خاک جمهوری اسلامی آزاد شد.
آزاد شدن ۳۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق از جمله پاسگاه‌های زبیدات، شرهانی، ابوغریب و … و تأسیسات نفتی منطقه ( ۳۰ الی ۳۵ حلقه چاه نفت) از نتایج این مرحله از عملیات بود.
ضمناً در پایان مرحله سوم عملیات محرم، در مجموع ۱۴ تیپ عراق بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد منهدم شد.
تجهیزات دشمن که طی این مرحله از عملیات منهدم شد عبارت بود از: ۱۷۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۰۰ دستگاه خودرو، ۱۵ قبضه تفنگ ۱۰۶ و ۳ فروند هواپیما.
غنائم به دست آمده در مقایسه با مرحله دوم، چشمگیرتر بود و ۹۴ دستگاه تانک و نفربر، ۱۵۰ دستگاه خودرو و ۵۱ قبضه تفنگ ۱۰۶ و … در میان غنائم مشاهده می‌شد.
انتهای پیام/ ۳۶۱
