تحمیل جنگ هشت ساله، دومین موج اتحاد و حرکت مردمی را در پی داشت که برای آزاد زیستن، بهای بسیار پرداخته بودند و در این عرصه، با ایمانشان چنان به مبارزات خود معنویت بخشیدند که از دل مصیبتهای بی شمار جنگ، ارزش هایی چون شرافت، ایمان، عشق، شجاعت، تدبیر و ایثار تبلور یافت.

مرز‌های جنوب و غرب کشور هرچند تا دیرزمانی به قربانگاه پاکترین فرزندان این دیار بدل شده بود ولی ایمان و قدرت روح والای آنان، این خاک را به مکانی مقدس تبدیل کرد که تا امروز سایه حضورشان در همه جایش موج می‌زند و خاک، عطر خود را از وجود آنان وام گرفته است. مردم کشورمان با روحیه جهادی و الگو گرفتن از تفکر جهادی مقابل دشمن ایستادگی کردند تا وجبی از این خاک به دست دشمنان اسلام و ایران نیافتد.

جهاد در مفهوم خاص خود به عنوان وظیفه و تکلیفی الهی، جایگاهی بلند در فقه اسلام دارد و سهمی قابل توجه از احکام را به خود اختصاص داده است. جهاد در اصطلاح به معنای به کار گرفتن نهایت تلاش و توان در مقابله با دشمن است.

در قرآن کریم، جهاد در راه خدا از دیگر جنگ‌ها متمایز شده است. شالوده جنگ و جهاد در اسلام، در راه خدا بودن آن است. در راه خدا بودن جهاد بدین معناست که جنگ باید برای تحقق اهدافی به کار گرفته شود که خداوند متعالی معیّن فرموده است. همین حقیقت، رمز تقدس و ارزشمندی جهاد و دفاع در اسلام است. از این رو، مردم ایران اسلامی برای رضای حضرت حق، مانند سیلی به سوی جبهه‌های جنگ حق علیه یاطل سرازیر شدند و دشمن بعثی و حامیانش را سر جای خود نشاندند.

دفاع مقدس، مقدس‌ترین جهاد

هر شخص باید از جان و مال خویش و هر ملتی باید از سرزمین و استقلال خود صیانت کند و در صورت تجاوز دیگران، در برابر آن‌ها به دفاع برخیزد. این دفاع، به معنای دفاع در برابر تجاوز نظامی دشمن است که برای دفع آن باید به تقابل نظامی دست زد. بی تردید، مقدس‌ترین جهاد، جهادی است که به عنوان دفاع از حقوق انسانی صورت گرفته باشد. در جنگ تحمیلی، رژیم بعث عراق، جنگی ناخواسته را به کشور ما تحمیل کرد و با نادیده گرفتن استقلال سرزمین ما به حریم ایران اسلامی تجاوز کرد. از این رو، مردم غیرتمند ایران، در دفاعی مقدس، از حق خود که دفاع از استقلال سرزمین و هویت دینی ـ ملی خود بود، دفاع کردند.

معنویت جبهه‌های جنگ

از جلوه‌های معنویت در دفاع مقدس، حالت تضرع، استغاثه و راز و نیاز عارفانه رزمندگان اسلام بود. دفاع مقدس، فرصت نمایش خالصانه‌ترین و زیباترین مناجات‌ها و دعا‌ها را پدید آورد. در کنار نماز و قرآن، دعا وسیله دیگری بود که یاد خدا را در دل رزمندگان زنده نگاه می‌داشت، به آنان قدرت روحی می‌بخشید و تحمل سختی‌های نبرد را برای آنان آسان‌تر می‌ساخت.

رزمندگان اسلام با دعا، از یک سو روح خود را همواره شاداب و باطراوت نگاه می‌داشتند و از سوی دیگر، امداد و نصرت الهی را با خود همراه می‌ساختند. رزمندگان اسلام بر این باور بودند که گره‌های کور عملیات‌ها را می‌توان با دعای خالصانه و اشک چشم و ناله و تضرع به درگاه خداوند متعالی گشود و راه پیروزی را هموار ساخت.

استقامت، رمز پیروزی صحنه نبرد

فرماندهان در سخنان خود درباره دفاع مقدس، به پایداری و مقاومت رزمندگان در عملیات‌های مختلف اشاره کرده‌اند و آن را از علت‌های پیروزی لشکر اسلام برشمرده اند.

سردار شهید، مهدی زین الدین، درباره مقاومت و ایستادگی و تأثیر آن در پیروزی می‌گوید: «تنها کسانی که در صحنه نبرد راست قامتند که به خداوند اتکا نمایند و با توکل بر او پیش بتازند. نه در سختی‌ها و نه در پیروزی ها، در هیچ کجا از یاد او غافل نشوند و محکم و مقاوم، چون کوه بایستند و دشمن را از پای درآورند و این صفت فقط مخصوص رزمندگان اسلام است. در هیچ کجای دنیا آن کسانی که اعتقاد به خداوند و اعتقاد به معاد روز قیامت ندارند، نمی‌توانند دارای چنین مقاومت و ایستادگی باشند. رمز پیروزی صحنه نبرد، مقاومت و ایستادگی است».

شجاعت فرماندهان، در دوران هشت سال دفاع مقدس، مثال زدنی بود. فرماندهان عالی رتبه، برخلاف عرف نظامیان دنیا، شجاعانه تا عمق مواضع دشمن نفوذ می‌کردند و برای حصول اطمینان بیشتر، خود نیز به شناسایی و ارزیابی دقیق‌تر نیرو و تجهیزات دشمن می‌پرداختند.

یکی از رزمندگان، از شجاعت سردار شهید مهدی باکری در عملیات فتح المبین چنین سخن می‌گوید: «شب عملیات، هفت ساعت راه باید می‌رفتیم تا به منطقه می‌رسیدیم و دشمن را غافل گیر می‌کردیم. حدود شش ساعت راه رفته بودیم که یک دفعه متوجه شدیم راه را گم کرده ایم. به شدت مضطرب شده بودیم. با چند نفر به جلو رفتیم تا راه را پیدا کنیم. من متوجه شدم یک نفر از جلو می‌آید. با خود گفتم حتما دشمن است. صدا کردم کیستی؟ گفت: من باکری هستم، فورا به عقب برگرد و نیرو‌ها را بیاور. شاید کسی باور نمی‌کرد او جلوتر از ما رفته، دشمن را دور زده و آمده بود ما را هم ببرد. بعد به ما گفت: نترسید، همه نیرو‌های دشمن خواب هستند».

برادری و هم‌دلی

برادری و هم دلی در دوران دفاع مقدس، نمودی خیره کننده یافته بود. رزمندگان اسلام به پیروی از قرآن کریم، در برابر دشمن، با صلابت و پایداری برخورد می‌کردند و با یکدیگر، در کمال صمیمیت، مهربانی و هم دلی می‌زیستند. برخورد فروتنانه و برادرانه فرماندهان با نیرو‌های تحت امر، عشق و محبت نیرو‌ها به فرماندهان و رفتار بی پیرایه و صادقانه رزمندگان با یکدیگر، جبهه‌های نبرد را به کانون بزرگ محبت، صفا و برادری تبدیل کرده بود که گرمی آن، روز به روز اعضای جدیدی را به خود جذب می‌کرد.

آنان که برای نخستین بار رهسپار جبهه می‌شدند، برادری دینی حاکم در میان رزمندگان را چنان زیبا و دوست داشتنی می‌یافتند که تا مدت‌ها خانه و کاشانه و خانواده را از یاد می‌بردند. برادری، روح تعاون و همکاری را در رزمندگان می‌دمید و آنان را برای برداشتن باری از دوش دیگران و گام برداشتن به سوی پیروزی، به یاری هم سنگران و فرماندهان وامی داشت.

شهادت‌طلبی

از عوامل پیروزی‌آفرین در صحنه نبرد، خطر‌ها را به جان خریدن و به پیشواز مرگ سرخ رفتن است. ترس از مرگ و اشتیاق به زنده ماندن، با روح جنگ جویی و رزمندگی ناسازگار است و آنانی که در میدان دشوار نبرد دغدغه زنده ماندن و جان سالم به در بردن دارند، نمی‌توانند پیروزی بیافرینند.

همواره رزمندگانی پیروزی را در آغوش کشیده اند که نه تنها از مرگ هراس نداشته‌اند، بلکه به استقبال آن رفته اند. یکی از ارزش‌هایی که رزمندگان اسلام با تکیه بر آن توانستند پیروزی‌های بزرگی را برای جبهه حق به ارمغان آورند، شهادت طلبی است. رزمندگان اسلام از آن جا که دفاع در برابر تهاجم بعثیان را مقدس می‌دانستند و کشته شدن در این راه را برای خود، مرگی سعادت آفرین و افتخارآمیز ارزیابی می‌کردند، نه تنها از دادن جان دریغ نمی‌ورزیدند که شیفته آن بودند. شهادت طلبی رزمندگان اسلام به عنوان عامل مؤثر معنوی، از امتیاز‌های جبهه حق در برابر جبهه باطل بود.

شیوه رهبری امام خمینی (ره)

حضرت امام خمینی رحمه الله علیه به عنوان رهبر و فرمانده کل قوا و فرماندهی عالی جنگ، تشخیص و هدایت راهبردی جنگ را بر عهده داشتند و در این مدت با بهره گیری از شیوه‌ها و تدبیر‌های خاص خویش، هشت سال دفاع مقدس را رهبری کردند و شگفتی سیاست مداران دوست و دشمن را برانگیختند.

از جمله تدبیر‌های امام خمینی (ره) در دوران جنگ تحمیلی، بسیج همگانی و سازمان دهی مردم و نیرو‌های مسلح، گسترش تشکیلات نظامی، ایجاد هماهنگی و انسجام در نیرو‌های مسلح، هماهنگی و به کارگیری امکانات پشت جبهه، مقابله با عوامل بازدارنده داخلی و تبلیغات دشمن، تفویض برخی اختیارات و تشویق به نبرد بود.

حضور مقام معظم رهبری در جبهه‌ها

حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در دوران دفاع مقدس، با قلبی سرشار از عشق به جهاد و شهادت، به جبهه‌های حق علیه باطل سرکشی می‌کرد. حضور ایشان، به رزمندگان روحیه می‌داد و بدین گونه انگیزه آنان را برای دفاع از میهن اسلامی تقویت می‌کرد. در کمتر برهه‌ای از جنگ، جای ایشان در میدان‌های نبرد خالی بود.

حضور مقام معظم رهبری در طراحی و فرماندهی عملیات ها، تلاش مستمر در برطرف ساختن مشکلات رزمی و پشتیبانی جبهه ها، بازدید و سرکشی از جبهه‌های غرب و جنوب و ارتباط مستقیم با رزمندگان خطوط مقدم، تبیین ابعاد سیاسی جنگ تحمیلی و رساندن پیام این حماسه مقدس از راه سخنرانی در مجامع بین المللی و مصاحبه با رسانه‌های جهانی، تقویت مشارکت مردم در جنگ از راه ایراد خطبه در نماز جمعه و سخنرانی و مانند آن، جلوه‌هایی از نقش آفرینی رهبر معظم انقلاب در حماسه دفاع مقدس است