جلسه هیات محبان الحسین (ع) در ایام سالروز رحلت امام خمینی در تهران شرق در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۲ برگزار شد ، سخنران این مراسم دکتر سید جواد هاشمی فشارکی، با موضوع تاثیر متقابل نهضت امام خمینی و هیات های مذهبی بود .
* دکتر سید جواد هاشمی فشارکی در آغاز درخصوص جایگاه هیات و روضه در شیعیان بیان داشت : بعد از حوادث سخت صدر اسلام برای ائمه معصومین ، روضه و هیات و مجالس و عظ در میان شیعیان شکل گرفت و جایگاه ویژه در تکریم ائمه و گسترش معارف اسلامی پیدا کرد ، بنحویی که حاکمان نیز برای وجاهت خود در این مراسم رسمی درباری شرکت میکردند .
* ایشان در خصوص وضعیت هیات ها در دوران پهلوی اظهار داشت : هیات های اسلامی در دوران دو پهلوی تحت فشار و محدود سازی وکم رونق شد قرار داشتند و در صورت بیان مسایل سیاسی روز توسط ساواک بشدت برخورد می شد و از بانیان هیات تعهد میگرفت و به سمت سکولاریزه شدن واخنتاق شدید می رفت . ساواک حتی از مداحان تعهد می گرفت که هر جا خواندند، باید شاه را دعا کنند ، مداحان نیز راه دررو برای دعانکردن شاه پیدا کرده بودند و دو پهلو دعا میکردند که :” خدایا صاحب این مملکت را حفظ کن و سلامت بدار! ” که منظورشان امام زمان بوده است . و بعضا نیز با وجود برخی افراد ناب، با انحراف و تحریف نیز مواجه بودند .
* وی در خصوص برخورد رضا خان و محمدرضا پهلوی با هیات های مذهبی گفت : رضاخان در ابتدای سلطنت خویش شب‌ها به مجالس روضه‌خوانی اصناف می‌رفت و در مراسم آنان شركت می‌كرد ، سپس به‌تدریج مراسم عزاداری ماه محرم را ممنوع كرد . و در مرحله بعد به جای عزاداری كاروان شادی در هنگام عزای حسینی در ایام عاشورا به‌راه انداختند و صنوف را مجبور کردند هر صنفی دسته خود را شركت دهد. تا جایی كه در اواخر حكومت رضاخان حركت این کاروانهای شادی در شب عاشورا، دسته‌های رقاصه‌ها با ساز و آواز به پایكوبی و رقص در شهر به گردش درآمدند. (كتاب “محرم و انقلاب اسلامی” ) ، براساس بخشنامه محرمانه وزارت داخله در ۲۸ اسفند ۱۳۱۴، در ایام سوگواری محرم و صفر راه انداختن دسته ها ممنوع شد. روضه‌های خانگی، مراسمات حوزه‌های علمیه و از همه عجیب‌تر، ذکر مصایب حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) در مجالس ترحیم هم ممنوع اعلام شد.» همچنین در اسناد تاریخی آمده است که رضا خان در سال ۱۳۱۴ تلاشی برای مدل کلیسایی شدن تکایا کرد و اینکه ” روضه‌خوانی در مساجد و تکایا بایستی مرتب و با قاعده و در روی نیمکت‌ها مستمعین بنشینند و آقایان محدثین و متخصص، روضه‌خوانی کنند. سینه‌زنی و از این قبیل کارهای سابق به‌کلی ممنوع است. ” در سالهای ۱۳۲۰ نیز شهربانی برای برقراری مجالس عزاداری موانع و مشکلاتی به وجود آورد و از صاحبان تکایا و هیئت‌ها خواست برای برگزاری مراسم ماه محرم اجازه بگیرند. بعدها هم حرکت دسته‌های عزادار در ایام عاشورا ممنوع شد. حتی اگر احیاناً در بعضی خانه‌ها مخفیانه و به صورت پنهانی مراسم عزاداری برپا می‌شد، صاحبخانه‌ها تحت تعقیب قرار گرفته و راهی زندان می‌شدند. ” مراسم تشریفاتی عزاداری‌های ظهر عاشورای درباریان هرساله در مسجد سپهسالار سابق برقرار می شد و محمد رضا در آن شرکت میکرد ولی عملا ساواک هیاتها را شدید تحت نظر داشت و چنانچه سخنی در خصوص مسایل روز کشور مطرح میکردند بشدت مقابله میکرد .
* ایشان در خصوص نقش هیات های مذهبی در مبارزات پیش از انقلاب بیان داشت : حوادث عاشورای سال ۴۲، نقطه شروعی در نهضت اسلامی امام خمینی و انقلاب اسلامی به شمار میرود .قبل از واقعه ۱۵ خرداد ، در محرم سال ۴۲ اعلامیه مهمی امام خمینی دادند که منشا تحول در رویکرد هیاتهای مذهبی شد . امام از سخنرانان و مداحان مجالس وعظ و سخنرانی می خواهد که به تهدید های دستگاه های امنیتی توجه نکنند و همچنان به سخنرانی های خود در باره ظلمی که بر مردم می شود ادامه دهند . و از سخنرانان و مداحان می خواهد به افشاء خطر اسرائیل و عمال آنها در داخل کشور از جمله فرقه ضاله بهایی ادامه دهند. امام با تاکید بر نصرت الهی هرگونه سکوت در برابر دستگاه جبار را جایز ندانسته و سکوت را تائید ظالمان و کمک به جباران می دانند . لذا در روز ۱۳ خرداد مصادف با عاشورای حسینی، یک راهپیمایی بزرگ توسط هیأت‌های موتلفه اسلامی در تهران ترتیب داده شد و مردم ضمن عزاداری، در انتقاد از عملکرد رژیم پهلوی شعار دسته‌های عزاداری «یا مرگ یا خمینی» شد . طی سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ در بسیاری از مساجد تهران، هیأت‌هایی پدید آمد که گرایش سیاسی داشتند و ساواک برای بیشتر آنها، پرونده سیاسی تشکیل داد. هیأت‌هایی که چراغ نهضت خمینی را روشن نگه داشته و فروزان کردند .
* وی در خصوص ادامه نقش هیات های مذهبی در مبارزات پیش از انقلاب گفت : با تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی ولایتی در ۱۴ مهر ۱۳۴۱، ( با حذف قید اسلام و سوگند به قرآن کریم ) و با تصویب لایحه کاپیتولاسیون ( مصونیت امریکاییهای وحشی ) و سخنرانی شدیداللحن امام خمینی (ره) و اعلام عزای عمومی در ۴ آبان ۱۳۴۳ ، سبب خروش ملت مسلمان ایران و پیوند عاشورا و سیاست؛ صورت گرفت ، بنحویی که علم و کتل‌های محرم ۴۲ به تمثال امام خمینی مزین گردید و اوج این پیوند در تاسوعا و عاشورای سال ۵۷ رخ میدهد ، که با حضور دست های عزاداری در راهپیمایی صورت میگیرد و عظمت انقلاب اسلامی را به رخ دشمنان کشیده و به لرزه انداخت و سپس در برخی راهپیمایی های دیگر و مجالس هیاتها با روشنگری های خود کانون شکل گیری و نقطه تاثیر گذار نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب اسلامی را رقم زدند .
* ایشان در خصوص رویکرد متضاد حکمرانی فیمابین شاه و امام در مورد هیاتهای مذهبی گفت : دو رویکرد متضاد حکمرانی فیمابین شاه و امام وجود داشت ، شاه به لفظی اعتقادی به اسلام نداشت و در تلاش برای سرکوت هیاتها بود ، درحالیکه خود امام اهل هیات و بانی و واعظ هیات ها بود . لذا در این نبرد پهلوی، بازنده ستیز با اسلام سیاسی محرم بود و نهضت خمینی بر پایه هیات مذهبی شکل گرفت و به پیروزی بی نظیر مبدل شد .
* وی در خصوص وضعیت هیاتها در بعد از انقلاب اظهار داشت : بعد انقلاب اسلامی ، هیاتها از محدودیت ساواک رها شدند و به ازاد ترین محافل در آمدند و حیات شایسته ای پیدا کردند و منشا برنامه های بسیار متنوع و گسترده شدند و نهادهای مختلف مانند سازمان تبلیغات اسلامی حمایت از هیئات های مذهبی داشته و تسهیلات میدهند و مراسمی که از وزانت برخودار است در رسانه ملی پخش میشود .
* ایشان با ذکر خاطره ای در مجلسی در بعد از انقلاب در خیابان پیروزی تهران در خصوص حمایت امام از هیات های مذهبی اظهار داشت : پس از پیروزی انقلاب اسلامی که برخی ها به هیات ها و عزاداری ها حمله کردند ، که قدیمی شده ، امام بشدت از آن دفاع کردند ، که بایستی با قوت برپا بماند . وحتی خود امام در حسینیه جماران هیات برپا میکرد و اشک می ریخت .
* دکتر هاشمی فشارکی در خصوص سخنان امام خمینی در باره هیاتها و عزاداریها چنین گفت : امام راحل سخنان زیادی بیان داشته اند که بسیار مهم و اساسی است ، مانند :” این دسته جات عزیز عاشوراست که مردم را به هیجان می آورد. ” ، ” ما مجالس عزای حسین علیه السلام را به امر امام صادق علیه السلام و سفارش ائمه (علیهم السلام) به پا می کنیم. ” . ” بیرق های خونین عاشورا را به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم هر چه بیشتر افراشته کنید .” .” اگر این مجالس وعظ و خطابه و اجتماعات سوگواری نبود ، کشور ما پیروز نمی شد.” .” همان سینه زنی ، همان نوحه خوانی ، همان ها رمز پیروزی ماست. ” .” تمام این وحدت کلمه ای که مبدا پیروزی ما شد ، برای خاطر این مجالس عزا و این مجالس سوگواری و این مجالس تبلیغ و ترویج اسلام شد . ”
* وی ضمن توضیحاتی در خصوص هیئت تراز گام دوم انقلاب گفت : این بیانات امام لازم است مورد توجه هیات ها و مسولان برای همگامی در گام دوم انقلاب قرار داشته باشد :” دسته جات سینه زنی را حفظ کنید که دشمن از آن می ترسد. “.” شما هم که دارید نوحه‌خوانی میکنید ، حرف میزنید ، خطبه میخوانید ، نوحه میخوانید ، مردم را به گریه وادار میکنید ، مردم هم که گریه میکنند ، همه روی این مقصد باشد که این اسلام را ما میخواهیم با همین هیاهو حفظش کنیم. ” .” با این گریه ، با این نوحه خوانی ، با این شعرخوانی ، با این نثر خوانی ، ما میخواهیم این مکتب را حفظ کنیم ، چنانچه تا حالا هم حفظ شده. ” .”روضه خوانی بشود ، مرثیه گفته بشود ، شعر و نثر در فضائل اهل بیت (علیهم‌اسلام) و در مصائب آنها گفته بشود تا این مردم مهیا باشند. “.” قدرت های بزرگ از این چادرها (خیمه های و تکیه ها)می‌ترسند. ” .” بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند ، باید این سنت ها (عزاداری ها) را حفظ کنید.”. ” باید سینه زدن هم محتوا داشته باشد. ” انقلاب اسلامی ایران ، پرتویی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است. “.” این مجالس عزا یک سازماندهی سرتاسری کشور های اسلامی است. ”
* ایشان در خصوص هیئت تراز گام دوم انقلاب ، شکل دهنده تمدن نوین اسلامی بیان داشت : هیاتهای مذهبی نقش مهمی در تعمیق و گسترش نهضت امام خمینی داشتند و انقلاب اسلامی نیز احیا گر هیات ها و مقوم آنها بوده و هست . نوجوان هیاتی بایستی در این مکان ها به جوان مومن انقلابی مبدل گردیده ؛ که بنیانهای اعتقادی و انقلابی اش راسخ شده و با روحیه شهادت طلبی و تبعیت از ولایت ، آماده میدان های مورد نیاز انقلاب اسلامی در هر عرصه ای و در هر سرزمینی باشد .
* دکتر سید جواد هاشمی فشارکی در پایان در خصوص هیاتی زمینه ساز ظهور گفت : امام راحل با این سرورده ” سالها می‌گذرد ، حادثه‌ها می‌آید – انتظار فرج ، از نیمه خرداد کشم ” از نیمه خرداد ۴۲ که شروع نهضت اسلامی است ، در انتظار فرج بوده و انقلاب اسلامی را مقدمه ظهور می دانسته است و رهبر انقلاب نیز در بیانیه گام دوم انقلاب ؛ گام دوم انقلاب زمینه ساز ظهور مقام عظمای ولایت اعلام کرده اند و ان شالله این هیات ها سربازان زمینه ساز ظهور پرورش خواهند داد .
